18:12 | 12/11/2015
(TGĐA) - Bề ngoài đạo diễn Lý An mang dáng dấp một người đàn ông ôn hòa nho nhã. Trái lại, đường đời của Lý An khá gập ghềnh và chông gai, ông đã chạm đến những góc khuất hiếm thấy trong tính cách con người. Sự giác ngộ về cuộc đời, khiến con người phải ngậm ngùi, sự đồng tình của ông chính là thương xót và khoan dung.
Hy vọng làm người tử tế
Lịch làm việc của đạo diễn Lý An luôn dày đặc, ông đến điểm hẹn cho cuộc phỏng vấn với gương mặt lộ vẻ thấm mệt. Tuy nhiên, buổi phỏng vấn phải di chuyển sang một địa điểm khác, PV và đội ngũ nhiếp ảnh vội vàng thu dọn trang thiết bị, Lý An bình thản giúp mọi người bưng bê vài thứ lỉnh kỉnh di chuyển lên cầu thang. Trước khi rời khỏi, ông được yêu cầu ký tên lưu niệm vào sách, ông cẩn thận bảo rằng phải dùng bút mực đen. Ký tên xong, gấp trang sách lại, bất chợt ông mở sách ra để thêm vào 2 chữ “Bảo trọng!”. Trả lại sách cho khán giả, ông vỗ nhẹ vào vai họ và không quên nở nụ cười khích lệ: “Chuyến này đã vất vả nhiều”.
Khi được hỏi về tính cách nào của con người được ông xem trọng nhất, Lý An đã mỉm cười và ngại ngùng trả lời: “Tôi hy vọng bản thân sẽ trở thành một người đàn ông tử tế”. Theo ghi nhớ của những người xung quanh, sự chân thành mộc mạc cùng với nụ cười thân thiện của Lý An chính là ấn tượng sâu sắc và khó quên nhất.
Suốt 2 giờ trao đổi, với thái độ ôn hòa nhưng ngữ khí rất kiên định, Lý An không ngừng nhấn mạnh rằng: “Bạn dũng cảm và chấp nhận đối diện một cách chân thành, sẽ khám phá được rất nhiều không gian và con đường mới mẻ. Trong quá trình thực hiện mở rộng, năng lượng đó sẽ ảnh hưởng đến khán giả của bạn, và kết quả sẽ từ đó mà tìm đến”.
Đời người có được mấy mùa Xuân – Hạ - Thu – Đông, Lý An đã đối mặt với tình huống đa dạng, và không thể nào thiếu những trải nghiệm khắc cốt ghi tâm. Vì gia đình thay đổi chỗ ở, ông đã phải gánh chịu sự khác biệt văn hóa ngay từ thời tiểu học, buộc phải tìm kiếm sự cân bằng giữa văn hóa trung nguyên ngoài tỉnh và văn hóa Nhật Bản trong tỉnh. Là con trai trưởng trong gia đình, được yêu thương và kỳ vọng nhất, nhưng 2 năm liên tục thi rớt đại học, ông không còn mặt mũi để đối diện với cha ông vốn là hiệu trưởng một trường trung học. Những năm học cao đẳng nghệ thuật, Lý An tìm đến sân khấu bằng niềm tin sẵn có, kết quả ông luôn nhận được vai nam chính. Ông từng đoạt giải “Nam diễn viên xuất sắc” trong một cuộc thi kịch nói do nhà trường tổ chức.
Đạo diễn Lý An từng tốt nghiệp khoa hý kịch thuộc University of Illinois at Urbana-Champaign (Mỹ) và học vị Thạc sĩ phòng nghiên cứu chế tác điện ảnh tại New York University.
Thời gian Lý An du học tại Mỹ, do vấn đề ngôn ngữ nên chỉ có thể đóng kịch câm hoặc những vai phụ. Sau khi định hướng tập trung phát triển lĩnh vực đạo diễn điện ảnh, ông đã tìm được phương pháp thể hiện bản thân phù hợp nhất, tác phẩm tốt nghiệp của ông đã vinh dự nhận được hai giải thưởng “Phim truyện hay nhất” và “Đạo diễn xuất sắc” tại triển lãm phim ảnh đại học New York (Mỹ), Công ty quản lý William Morris Endeavor – một trong 3 công ty quản lý hàng đầu ở Mỹ đã lập tức ký kết hợp đồng với ông, bất ngờ hơn là trong suốt 6 năm tại Mỹ, ông vẫn chưa có được một vai diễn.
Dùng cả cuộc đời để cược một ván
Năm 1983, Lý An và Lâm Huệ Gia kết hôn, hai người có với nhau 2 mặt con, con gái lớn Lý Hàm năm nay 31 tuổi, con trai Lý Thuần năm nay 25 tuổi.
Khán giả luôn thắc mắc rằng, một người đàn ông ngoài 30, vợ con đề huề, làm thế nào để vượt qua 6 năm ròng rã ngồi chơi xơi nước mà vẫn không phá vỡ hợp đồng. Lý An chia sẻ: “Đây là việc mà tôi phải làm và muốn làm, tôi không hối hận. Tôi chưa từng và cũng sẽ không bao giờ phát ngôn những câu đại loại như là tôi đã chọn nhầm chỗ hoặc là tôi hối hận”
Hiểu rõ sở thích của bản thân, quyết tâm thực hiện ước mơ, không ngừng học hỏi để trưởng thành, ngay cả một học sinh tiểu học cũng nắm vững đạo lý cơ bản này, nhưng cực kỳ hiếm có người giống Lý An, dùng cả cuộc đời để cược một ván. Niềm tin này xuất phát từ sự đối diện chân thành với bản thân: “Tôi luôn luôn hiểu rõ mình muốn cái gì, thực tế rất đơn giản, cứ phim này nối tiếp phim kia, sau đó thích ứng, và cứ thế học hỏi trong cuộc sống”.
Những bài học quý giá của cuộc đời đều được Lý An truyền đạt qua phim ảnh một cách trực tiếp hoặc gián tiếp, và ông đã chạm đến nội tâm sâu thẳm của khán giả. Lý An từng thổ lộ rằng: “Làm phim là một trải nghiệm rất chân thật, trong đó ẩn chứa biết bao nỗ lực của tôi”. Nhiều khán giả đã xem 3 bộ phim về đề tài người cha: Thôi thủ (Pushing Hand), Hỷ yến (The Wedding Banquet) và Ẩm thực nam nữ (Eat drink man woman) đều có cùng một nhận xét, những tác phẩm này đã giúp họ đối diện với những tình cảm phức tạp dành cho người thân trong gia đình, họ có thêm tình yêu thương, có thêm dũng khí để tâm sự, để chia sẻ và thấu hiểu nhau hơn.
Trải qua những thăng trầm trong cuộc sống, Lý An luôn có sự đồng cảm lớn lao đối với sự phấn đấu vươn lên: “Có thể nói là tôi dễ dàng hòa mình vào hoàn cảnh của người khác, đặc điểm này liên quan đến sự đồng cảm. Đồng cảm không có nghĩa là tội nghiệp, mà chỉ là sự tương đồng về tình cảm”. Ông căm ghét sự đơn giản hóa hoặc phán đoán tính cách con người mà chỉ dựa vào khuôn khổ quyền uy và định chế mà không phân biệt trắng đen. Vì thế, tác phẩm của Lý An thường không được xây dựng theo những quy tắc chung: Đứng ở góc độ quân đội phía Nam để nhìn về cuộc chiến Nam Bắc (Ride with the devil), phân tích sự liên kết tình cảm cha con (Siêu cấp anh hùng) và nỗi đau tâm lý (Người khổng lồ xanh), từ góc độ sợ hãi để xây dựng nhân vật Hán gian (Sắc giới), từ sự mâu thuẫn giữa luân thường đạo lý và dục vọng trong nhân vật anh hùng (Ngọa hổ tàng long).
Bất ngờ hơn, một đạo diễn tài ba đẳng cấp quốc tế chuyên xử lý những đề tài phức tạp, nhưng khi đối mặt với cuộc sống hiện thực thì bó tay chịu thua: “Dễ dàng bị lừa gạt”. Chính vì ông quá thật thà, lòng tự trọng cao, không biết cách từ chối người khác, từ những kinh nghiệm sau bao phen bị lừa gạt, Lý An giễu cợt bản thân rằng: “Hiếm có được một người như thế”. Tuy nhiên, một khi bước vào thế giới phim ảnh, ông trở thành người chỉ huy thiên quân vạn mã. Emma Thompson – nữ diễn viên tốt nghiệp khoa Văn học Anh tại trường đại học Cambridge từng hợp tác với Lý An trong bộ phim văn học Lý trí và tình cảm, đã dành cho ông sự tôn kính sâu sắc. Lý An đã từng gặt hái thành công với tác phẩm Brokeback Mountain của nữ nhà văn Annie Proulx - một cây bút nổi tiếng miêu tả về nét văn hóa miền Tây nước Mỹ, cũng bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với Lý An.
Bộ phim Brokeback Mountain lấy đề tài đồng tính nam, đã đưa Lý An vươn đến đỉnh vinh quang với giải thưởng “Đạo diễn xuất sắc” – LHP Oscar 2005.
Tại sao lại có sự khách biệt quá lớn giữa người của phim ảnh và người của thực tế? Đáp án chỉ có thể nằm ở trái tim của Lý An – ông dồn hết tâm tư cho điện ảnh. Ngoài phim ảnh, ông không lãng phí tâm sức vào việc khác, ông giải thích thế này: “Con người sẽ bị phân tâm, bị thụt lùi, khả năng tập trung bị suy giảm”.
Tiêu chí chân thực và chuẩn xác
Năm 2012, bộ phim Chuyện của Pi đã mang về cho Lý An giải thưởng Oscar thứ hai dành cho hạng mục “Đạo diễn xuất sắc”. (Ảnh: Đạo diễn Lý An và nam diễn viên Suraj Sharma trong Chuyện của Pi)
Trong thế giới điện ảnh, Lý An yêu cầu rất cao về độ tinh tế và chuẩn xác, không dễ dàng thỏa hiệp. Không chỉ yêu cầu diễn viên phải thể hiện thật tinh tế từng chi tiết, thậm chí những đạo cụ và bối cảnh nhỏ nhặt nhất, ông cũng không bao giờ lơ là. Nữ nhà văn Long Ứng Đài từng viết lời nhận xét cho tác phẩm Sắc giới của Lý An: “Bằng tinh thần cầu chứng của một nhà nhân loại học kết hợp với thái độ chuẩn xác của một nhà sử học để thể hiện triệt để nội dung tiểu thuyết của Trương Ái Linh”. Bài viết còn có đoạn, từng chi tiết nhỏ trong phim đều rất thật, kể cả bức hình về chiếc xe 3 bánh và số hiệu trên đó. Hai hàng cây ngô đồng của Pháp dọc hai bên đường được trồng từng cây một rất cẩn thận. Yêu cầu về độ chân thực và chính xác, quả là một đòi hỏi khó khăn. Thường xuyên thử thách nhân viên đoàn phim đến mức độ đỉnh điểm, nhưng qua đó cũng kích thích được sự trưởng thành và tài năng của họ.
Trong quyển tự truyện “10 năm một giấc mơ điện ảnh”, Lý An đã miêu tả rất sinh động về bản thân và người được gọi là “Bát gia” – đạo diễn chỉ đạo võ thuật Viên Hòa Bình, hai người đã “châm chích lẫn nhau, cứ thế dày vò nhau mỗi ngày”. Trong quá trình biên đạo động tác võ thuật, Lý An yêu cầu tính cách nhân vật phải được thể hiện qua từng động tác, các cảnh phim đấu đá vẫn phải có nội dung rõ ràng, không thể nào giao đấu một cách khô khan. Và rất nhiều đòi hỏi khác của Lý An thường xuyên khiến Viên Hòa Bình bận rộn đến đầu tắt mặt tối và phải than ngắn thở dài. Dù thế nào, đội ngũ võ thuật vẫn không ngừng thực nghiệm, họ sẵn sàng thử nghiệm và sáng tạo ra nhiều phương pháp mới mẻ, cuối cùng đã cho trình làng màn giao đấu kinh điển trong rừng trúc xanh (Ngọa hổ tàng long) và thỏa mãn được yêu cầu cao nhất của đạo diễn Lý An.
Ngọa hổ tàng long – bộ phim võ hiệp đầu tiên và cũng là duy nhất của đạo diễn Lý An, được xem là tác phẩm kinh điển của điện ảnh Hoa ngữ
Tuy nhiên, dù đã tận tâm tận lực hoàn toàn, đôi khi kết quả vẫn không như mong đợi. Câu phát ngôn quen thuộc của đạo diễn Viên Hòa Bình: “Điện ảnh là một nghệ thuật của sự tiếc nuối” là một đúc kết chính xác từ những lần hai người hợp tác với nhau.
Không chỉ riêng điện ảnh, đối với Lý An, cuộc đời mỗi người vốn dĩ đã có quá nhiều tiếc nuối bất đắc dĩ. Và điều khiến ông cảm động nhất chính là lời nói sau: “Con người đã tận lực, nhưng vẫn chưa thỏa mãn. Con người đã kiệt sức, sự việc vẫn không thành”. Vì vậy, nhiều nhân vật chủ chốt trong phim của ông như Lý Mộ Bạch (Ngọa hổ tàng long) và Vương Giai Chi (Sắc giới) đều phải nỗ lực tuyệt đối. Nhưng vì các nhân tố bên trong lẫn bên ngoài nên sự việc vẫn không đạt kết quả. Điểm đáng ghi nhận là họ đã tận tâm tận lực, thậm chí là bán mạng.
Với cái nhìn đầy thương cảm, Lý An dựa vào tình yêu để làm cái phao cứu sinh cuối cùng. Kết thúc phim, Ngọc Kiều Long liều mạng tìm kiếm thuốc giải cho Lý Mộ Bạch, Dị tiên sinh thì rơi lệ trên giường của Vương Giai Chi, ông bộc bạch rằng: “Bản chất của tình yêu có thể là một mảng sương mù, không thể sờ vào. Nhưng nhu cầu của bạn và khi bạn cảm nhận được, đó là một cảm giác rất con người, điều này thì tôi hoàn toàn khẳng định, và đó cũng chính là điều mà tôi không bao giờ từ bỏ”.
Những người đàn ông làm cha
3 tác phẩm nổi tiếng về đề tài người cha của Lý An gồm Thôi thủ (Pushing Hand), Hỷ yến (The Wedding Banquet) và Ẩm thực nam nữ (Eat drink man woman). Trong Ẩm thực nam nữ, nhân vật người cha là một người tràn đầy sức sống, điều này cũng đồng nghĩa sẽ không còn hình ảnh người cha này nữa.
Đến phim Người khổng lồ xanh, mối quan hệ cha con căng thẳng đến độ phải sử dụng phương pháp nổ tung hủy diệt để giải quyết. Lý An từng nói, sau khi hoàn tất bộ phim này, ông mới hiểu rõ tầm ảnh hưởng lớn lao của cha đối với ông. Người khổng lồ xanh đã khiến Lý An một phen kiệt sức và nảy sinh ý định rút lui, nhưng cha đã khích lệ ông phải mang đau thương mà tiến thẳng về phía trước: “Cả đời này của ông chỉ khích lệ tôi 1 lần, nên cuối cùng tôi đã thực hiện Brokeback Mountain”. Lý An đã chia sẻ như thế trong một cuộc trả lời phỏng vấn của giới truyền thông Trung Quốc. Bộ phim Brokeback Mountain đã đưa Lý An vươn lên đến đỉnh vinh quang với giải thưởng Oscar dành cho “Đạo diễn xuất sắc”, nhưng cha ông đã qua đời trước thời điểm đó. Song, sức ảnh hưởng từ người cha trong con người Lý An chỉ có chuyển hóa chứ không bao giờ ngừng lại. Cùng với thời gian, ông đã thừa hưởng gen di truyền từ cha – Lý Thăng.
Ngoài ra, Lý An còn được cha trao cho danh phận “Người tha hương”. Trong tự truyện 10 năm một giấc mơ điện ảnh, ông đã tự nhận cả đời này bản thân chỉ là “người ngoài”. Tại Đài Loan, ông là người tỉnh ngoài; sang Mỹ thì là người nước ngoài; về Trung Quốc thì được gọi Đài bào: “Trong đấy ẩn chứa tình cảm Đài Loan, mối duyên Trung Quốc và giấc mơ Mỹ, nhưng tất cả đều không thiết thực”. Ngược lại, trong thế giới tưởng tượng của điện ảnh, tạm thời ông cũng có được một chốn dung thân.
Cho dù là Lý An hay tác phẩm của ông, điểm hấp dẫn nhất chính là sự chân thành: “Chân thành với bản thân, châ
Đường dẫn: https://thegioidienanh.vn/dao-dien-ly-an-chan-thanh-voi-ban-than-chan-thanh-trong-loi-song-3599.html © Copyright 2022 Hội điện ảnh Việt Nam |