Chuyện chưa kể về bộ phim Tsapaev

(TGĐA) - Tsapaev là bộ phim Xô Viết có lời thoại giữa các nhân vật đầu tiên được chiếu ở Mỹ và các nước Phương Tây. Phim đã được khán giả Xô viết và khán giả nước ngoài đón nhận ra sao, điều này sẽ được làm sáng tỏ bởi cuộc phỏng vấn ông Arsenhi Jamoschianov, Phó Tổng biên tập tạp chí Người viết sử (Nga).

chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Karen Shakhnazarov: "Thời đại của các ngôi sao đã chấm dứt"
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Elena Salovei: Tình yêu là những lần tha thứ không thể đếm xuể
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Ya Savvina - "Người đàn bà có con chó nhỏ"
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Lyudmila Marchenko: Câu chuyện cuộc đời nàng Audrey Hepburn Nga
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Các đạo diễn Nga nói về Năm điện ảnh Nga
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Điện ảnh Nga 2016 chưa có những thay đổi căn bản
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Marcello Mastroiann: “Tôi quá lười để trở thành Donjuan”
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Andrei Tarkovsky: Phim một và phim hai
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Nikita Mikhalkov: Chúng ta không biết gì về nền điện ảnh thế giới
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Lutmila Goursenko: Những bí mật cuộc đời
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Nona Mordiukova: Thăng hoa trên sân khấu, cô đơn trong cuộc đời
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Vài nét về bức tranh điện ảnh Nga 2016
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741
Cảnh trong phim

Vào năm 1935, tại LHP Moskva bộ phim Tsapaev đã được công chiếu. Người xem phương Tây đã tiếp thụ bộ phim ấy ra sao, thưa ông?

Tsapaev là bộ phim Xô Viêt có tiếng đầu tiên mà thế giới biết tới. Phim để lại ấn tượng khá mạnh. Tsapaev được chiếu ở nhiều rạp tại châu Âu và tại Mỹ. Chiếu trong suốt vài tháng. Tại Mỹ phim được chiếu trong các nhà hát Brodway. Báo chí phương Tây và Mỹ tỏ ra sửng sốt, ngạc nhiên trước bộ phim này. Một nhà phê bình của báo New York Post thậm chí còn đánh gia khá cao. Đó là bộ phim Xô Viết đầu tiên vào những năm tháng đó được báo chí phương Tây và Mỹ tỏ ý khen ngợi. Còn sau Thế chiến 2, Tsapaev được chiếu ở tất cả các nước thuộc cộng đồng XHCN.

Làm thế nào để dịch thoại sang tiếng nước ngoài nhanh chóng vậy? Bởi thành công của Tsapaev về nhiều phương diện phụ thuộc vào lời ăn tiếng nói lí lắc giữa các nhân vật? Khán giả phương Tây làm sao hiểu nổi chất hài hước của người Nga?

Dĩ nhiên, người phương Tây không thể hiểu đến tận cùng cái dí dỏm, hài hước theo kiểu Nga mà các nhân vật lời qua tiếng lại với nhau trong phim. Người xem phương Tây chủ yếu bị hấp dẫn bởi các cảnh trận mạc. Có thể nói rằng đây là phim Xô Viết có tiếng đầu tiên thể hiện những trận đánh khuôn khổ tiểu đoàn có súng đại liên gắn trên xe ngựa kéo.

chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741
Poster phim

Ngoài điều ông vừa nói, còn điều gì khác Tsapaev cuốn hút người xem phương Tây?

Vào những năm 1930, phong trào chống phát xít đang nổi lên trên thế giới. Phim Tsapaev đã trở thành biểu tượng cho nguyện vọng các dân tộc chiến đấu vì tinh thần quốc tế và sự tự do. Trong hoàn cảnh ấy ở phương Tây rất cần tới những thần tượng, những sự cổ súy cho tinh thần này.

Còn tại nước Nga, Tsapaev đã trở thành một tác phẩm điện ảnh được công chúng yêu thích nhất…

Đúng vậy! Trong suốt những năm tháng từ 1950 đến năm 1970, cứ nửa năm một lần, Truyền hình Trung ương lại chiếu trên màn ảnh nhỏ phim Tsapaev. Còn trong thời kỳ Chiến tránh vệ quốc 1941-1945, phim này càng được khai thác triệt để hơn. Vào năm 1941, thậm chí xưởng phim còn sản xuất ra một bộ phim ngắn trong đó để nhân vật Tsapaev bơi qua sông Ural, kêu gọi mọi người chiến đấu với bọn phát xít Đức. Một số đội du kích mang tên Tsapaev. Còn những năm 1930, trẻ em chuyên chơi trò trận giả bắt chước các trận đánh của Tsapaev. Người lớn cũng bày đặt ra những trò giải trí xung quanh bộ phim này. Ví như họ tổ chức các cuộc thi kể lại chuyện phim, thi bịa ra những câu chuyện cười quanh Tsapaev và các chiến sỹ của ông…

Một bộ phim gây tác dụng giáo dục, tuyên truyền rộng rãi như vậy, nhưng vì sao nhân vật Tsapaev trên phim cũng khá xa cách với nhân vật Tsapaev có thực ở ngoài đời? Nghe nói, sau khi xem xong phim Tsapaev chính Stlin đã thốt lên: “Bịa đến thế là cùng!”?

Stalin nói vậy ý ngợi khen hai anh em đạo diễn Vasiliev. Stalin đánh giá rất cao bộ phim này. Bây giờ lời khen ấy của nhà lãnh đạo nhiều khi bị xem như lời nói kháy, chê bai. Thực ra, Stalin muốn nhấn mạnh phải làm phim như thế nào đó để người xem vào những gì diễn ra trên màn ảnh, như trong phim Tsapaev. Quả là có tới 90% những tình tiết, tình huống trong bộ phim là những gì thuộc về sự hư cấu. Nhưng Stalin hiểu rõ rằng, nhân vật Tsapaev và những cận vệ của viên chỉ huy này mang tính đại chúng rất cao; chính vì thế hình tượng của phim sẽ nhanh chóng lan truyền và được mọi người làm theo. Tsapaev hy sinh trong cuộc nội chiến. Hy sinh đầy khí phách nhưng rất thường tình. Vì vậy hình ảnh người chỉ huy này còn thuyết phục hơn cả hình tượng những vị chỉ huy Hồng Quân khác như Budionưi hay Vorosilov… Cũng phải nói ngay điều này: Chúng ta phải cảm ơn tướng quân Vorosilov vì nhờ ông mà phim Tsapaev không bị cắt bỏ một trường đoạn có tính chất chìa khóa: những người lính của Tsapaev đã trụ bám vững vàng trước đòn tấn công tâm lý của đối phương. Khi phim chiếu lần đầu, lần hai, nhiều thành viên hội đồng duyệt có ý kiến cho rằng dựng cảnh địch giở trò tấn công bằng tâm lý ra, vô hình chung các tác giả của bộ phim đã làm tăng tính dũng mãnh, mưu lược của kẻ thù. Chỉ với sự can thiệp của tướng quân Vorosilov, khi đó đảm nhiệm chức Ủy viên Hội đồng chính phủ, cảnh “đắt giá” này mới được giữ lại trong phim.

chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741
Nguyên mẫu của nhân vật Tsapaev trong đời thường

Còn chuyện người anh hùng dân gian ấy ở ngoài đời không mang tên Tsapaev…

Đúng vậy! Tại các kho lưu trữ nhà nước còn giữ lại những sắc lệnh, những chỉ thị, những mệnh lệnh của đơn vị do người anh hùng này chỉ huy và tên ông thường ghi là Tsepaev chứ không phải là Tsapaev. Có cần hiệu đính lại không? Thiết tưởng, phim Tsapaev trước sau gì cũng là tác phẩm nghệ thuật ở đó yếu tố hư cấu chiếm vị trí chủ yếu. Hơn thế, mọi việc cũng đã lùi xa tít tắp vào quá vãng…

chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Lyudmila Marchenko: Câu chuyện cuộc đời nàng Audrey Hepburn Nga
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Các đạo diễn Nga nói về Năm điện ảnh Nga
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Điện ảnh Nga 2016 chưa có những thay đổi căn bản
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Marcello Mastroiann: “Tôi quá lười để trở thành Donjuan”
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Andrei Tarkovsky: Phim một và phim hai
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Nikita Mikhalkov: Chúng ta không biết gì về nền điện ảnh thế giới
chuyen chua ke ve bo phim tsapaev 13741 Lutmila Goursenko: Những bí mật cuộc đời

Phùng Hà