Điện ảnh Nga mùa hè 2008

Năm 2007 có 85 bộ phim Nga được đưa vào mạng lưới phát hành  , thu về cho nền điện ảnh nước này gần 100 triệu dollass . Nhưng Ủy ban quốc gia của Liên hoan phim tòan Nga (có tên là “ Kinotavr “ ) đã than thở rằng từ hơn 100 bộ phim được xem Ban Giám khảo chỉ lựa lọc ra được 14 phim có giá trị nghệ thuật .Hầu như tất cả từng ấy bộ phim “ ra lò “ trong năm 2007 đã “ phân hóa “ ngay trong khi lựa lọc để tạo nên Chương trình phim Nga tại Liên hoan Phim Quốc tế Moskva lần thứ 30.

(TGĐA) - Đã lâu, dường như chúng ta quên hướng mắt nhìn sang Điện ảnh LB Nga –nền điện ảnh một thuở gần gụi , thân thiết với người yêu phim Việt nam biết chừng nào.Ấy thế mà diễn tiến của nền điện ảnh ấy hôm nay lại có gì hao giống với diễn tiến của nền điện ảnh nước ta những năm tháng này .


Diễn viên kiêm đạo diễn Nga Nhikita Mikhankov – Chủ tịch LHP Quốc tế Moskva lần thứ 30

Những ngày mùa hè vừa qua tại CHLB Nga diễn ra hầu như đồng thời hai sự kiện : Liên Hoan Phim Quốc tế Moskva lần thứ 30 và Liên Hoan Phim Tòan Nga ( gọi tắt là “ Kinotavr”). Qua các trang báo Nga, xin lược ghi đôi điều …

“ Hãy sống và hãy nhớ “của A.Proskin , “ Tù binh “ của A.Usichen , “ Nirvana “ của I.Volosin, “ Có một lần ở tỉnh nhỏ “ của E. Sagalova , Ngày của Iurev “ của K.Serebrennikov , “ Những người xa lạ “ của Iu.Grumov, “ Cộng thêm một “ của O. Bustkova – những bộ phim này ẩn chứa ý đồ của các nhà đạo diễn muốn kể cho người xem họ-những người Nga hôm nay là ai và vì nguyên cớ gì họ đã trở thành những người như vậy ?. Nhưng hầu hết những bộ phim này đều bị xếp vào hạng mục “ phát hành hạn chế “ –tức mỗi phim chỉ in ra chừng vài chục bản để chiếu ở tòan nước Nga . Trong khi đó thì bộ phim “ Số phận trớ trêu –Phần tiếp “ đã đạt tới con số 800 bản phát hành , còn bộ phim hài “ Hit le bỏ đời “ dự kiến sẽ chiếu trên màn ảnh vào mùa thu này có thể đạt tới con số ấn bản sấp sỉ 1000!

Tại sao Điện ảnh Nga lại rơi vào tình trạng ấy ? Tại sao hàng triệu dollass được thu về chỉ bởi thứ “ phim ảnh tầm phào “, còn đồng doanh thu của thứ phim ảnh nghiêm túc vẫn là con số không ?Lỗi do ai : đạo diễn hay người xem ?

Hội nghị bàn tròn “ Tại sao chúng ta không sản xuất ra những bộ phim nghiêm túc , thiết thực “ diễn ra trong thời gian Liên hoan Phim “ Kinotavr” đã tìm lời đáp cho câu hỏi này . Xin nêu ra hai ý kiến sau đây :

Nhà xã hội học , Tổng Biên tập tạp chí “ Nghệ thuật Điện ảnh “ Danhiin Dodurei phát biểu : “ Dẫu sao tình cảnh của Điện ảnh Nga cũng đã sáng sủa hơn nhiều .Từ hơn trăm triệu dollass thu được từ các rạp chiếu bóng trong 3 tháng đầu phát hành phim Nga thì cũng đã có hơn 50% mang lợi lộc cho Điện ảnh Nga . Nhà sản xuất phim , Tổng Giám đốc Công ty “ STS Media “ Aleksandr Rodnhianski thì cho rằng : “ Điện ảnh giải trí và điện ảnh trí tuệ hiện nay luôn luôn đối lập nhau . Nhưng tôi vẫn đinh ninh tin rằng thứ điện ảnh giải trí ấy dẫu có làm nghiêm túc , cẩn thận hơn thì về đại thể nó vẫn là tấm gương phản chiếu những gì nhố nhăng trong xã hội Nga hôm nay “ .

Hình ảnh từ bộ phim tài liệu “ Hồi chuông cảnh tỉnh từ Nuy rămber “

Trong khuôn khổ Liên Hoan Phim Quốc tế Moskva lần thứ 30 , dẫu sao Chương trình Phim Nga cũng khá cuốn hút được dư luận . Trong số đó có phim tài liệu – một thể lọai mà những năm gần đây với điện ảnh Nga hầu như bị gạt đẩy xuống vị trí thứ yếu .

Một trong những sự kiện nổi bật của Chương trình Phim Nga là việc công chiếu bộ phim tài liệu “Hồi chuông cảnh tỉnh từ Nuyrămber “ . hai đạo diễn của bộ phim Vladimir Dvinski và Aleksandr Maruchian là những tác giả phim tài liệu giàu kinh nghiệm . Phần kịch bản do Aleksandr Zviaghintsev –luật gia , nhà văn , nhà nghiên cứu lịch sử đồng thời cũng là Phó Công tố Tòa án Liên Bang Nga đảm trách . Là một cây bút văn xuôi lão làng , ông đã giành nhiều năm nghiên cứu khá kỹ lưỡng những gì liên quan tới tòa án Nuyrămber , tìm kiếm và đã tìm ra nhiều tài liệu lưu trữ và những nhân chứng sống .

Xét về thể lọai , bộ phim này là một thiên phóng sự về những năm tháng đã lùi vào dĩ vãng .Phim được làm rất đơn giản : không cần tới hiệu quả đặc biệt , không cần có những ngôi sao cho các vai chính , phụ . Thay cho tất cả chỉ là thứ ngôn ngữ tài liệu được vận dụng thật tinh xảo : những thước băng ghi âm còn khá tốt và cảnh quay những cuộc hỏi cung bọn tội phạm . . Những nhân vật trên màn ảnh không hề vào vai – những kẻ có một thời tự cảm thấy mình là chủ nhân của một nửa thế giới , những kẻ nắm trong tay số phận của cả vài trăm triệu người , tự phú cho mình cái quyền “ lựa lọc , tách bạch giữa lớp người thượng đẳng và hạ đẳng “ , đã đang tâm giết chết hàng chục triệu đàn bà ,người già và trẻ em ...Tất cả bọn chúng chỉ trả lời các câu hỏi bằng giọng điệu chống đỡ hay tự biện hộ . Nhưng chính những thước phim tư liệu , giống như thứ giấy qùi lại tố cáo sự hèn hạ , tầm thường của những tên tội đồ kia . Đan xen giữa những cuộc thẩm vấn là những thước phim ghi nhanh . Ai là những người ở tuổi 40,50,60 mà biết được , hiểu được tấn thảm kịch này ?. Ai là những gã thiếu niên đầu trọc ngay ở nước Nga hôm nay vẫn thích vẽ lên tường ,lên cột đèn dấu thập ngoặc ?Liệu lũ trẻ ranh này có biết theo như ý muốn của Hitler thì nước Nga không nên tồn tại ..Phải xóa sạch khỏi bản đồ Moskva , Leningrad , Stalingrad ... Còn chủng tộc Slavơ “ hạ đẳng “ chỉ xứng là những kẻ nộ lệ cày ruộng và chăn dắt gia súc

“ Chúng ta đã chiến thắng chủ nghĩa phát xít . Nhưng kỳ lạ sao ngày hôm nay chúng ta lại không nhận ra hoặc không muốn nhận ra ở nước Nga đã mọc đủ lông đủ cánh một thế hệ thanh niên say mê lý tưởng của bọn Quốc xã . Chính vì thế chúng tôi muốn gióng lên hồi chuông Nuyramber “ .Đạo diễn V.Dvinski nói như vậy và ông muốn bộ phim của ông được chiếu tại các trường học vào tiết học môn lịch sử .

Hình ảnh từ bộ phim “ Hãy sống để nhớ lấy “

LHP Quốc tế Moskva lần thứ 30 khai mạc tại rạp chiếu bóng Puskin ở thủ đô Moskva ngày 19 và bế mạc ngày 28 tháng 6 năm 2008 . Chủ tịch Liên hoan phim này là diễn viên kiêm đạo diễn nổi tiếng Nhikita Mikhalkov . Bước lên thảm đỏ dành cho khách mời chúng ta vẫn còn nhận ra những gương mặt quen thuộc của các nghệ sỹ Xô viết một thời , tuy hàng ngũ của họ ngày càng thưa văng đi với thời gian . Đó là bà góa của đạo diễn Sergei Bondaktsuk - nữ diễn viên Irina Skovseva , Đạo diễn Vladimir Naymov và vợ của ông -nữ diễn viên Natalia Belokhvostikova . Các nam nữ diễn viên tiếng tăm lừng lẫy một thời , trong các bộ phim rất quen thuộc với người mê phim Việt nam –nay đã thuộc thế hệ U60, Ư70 như Irina Mirosnhitsenko , Aleksandr Adabasnhian , Aleksandr Pankratov-Đen , Aleksei Petrenko , Olek Iankovsky ...

Giống như tại các LHP Moskva trước đây , với LHP lần này có chương trình lựa chọn các bộ phim xuất sắc của Điện ảnh Nga và thế giới do một đạo diễn kiệt xuất Nga tựđề đạt . Người được trao vinh dự này tại LHP năm nay là đạo diễn Glev Panfilov mà nhiều tác phẩm điện ảnh xuất sắc của ông đã được chiếu ở VN như “ Trong lửa không có chỗ trú “ , “ Khởi đầu “Nhường lời “ , “ Valentina “...

Được hỏi , tĩêu chuẩn lựa chọn những bộ phim trở thành kiệt tác – theo ý riêng ông –là gì ? Glev Panfilov trả lời giản dị : “ Tiêu chuẩn chính để tôi lựa chọn những bộ phim mà tôi yêu thích đó chính là tác động của những bộ phim ấy đối với bản thân tôi .” Đứng đầu danh sách là “ Đàn sếu bay “ của đạo diễn Mikhail Kalatazov . Theo Glev Panfilov , sau khi xem bộ phim này ông quyết định theo đuổi nghề làm phim suốt cả đời mình . Những bộ phim Xô viết khác lọt vào danh sách ông lựa chọn có “ Vùng ngọai ô “ của B.Barnhet , “Tsapaev “ của anh em Vasiliev , “ Chín ngày trong một năm ‘của M.Room , “ Tinh cầu “ của X.Ivanov .Theo Glev .Panfilov những bộ phim này đã làm bật nổi lý tưởng mà vì nó tác phẩm bất tử với thời gian .

Những bộ phim nước ngòai được G.Panfilov đánh giá cao có :”Đứa trẻ “ của S.Chaplin , Đêm Cabiri “ của F.Fellini , “ Chết ở Venise “ và “ Cái chết của thánh thần “ của Visconti . “ Những bộ phim này đối với tôi là mẫu mực của trình độ tay nghề cao .Chúng làm sửng sốt trí tưởng tượng của tôi “ – Glev Panfilov khẳng định .

Có tất thẩy 16 bộ phim tham gia dự thi LHP Moskva lần thứ 30 . Trong số đó Nga dự thi 2 phim là “ Vườn cây “ của đạo diễn Sergei Ovatsarov và “ Có một lần ở tỉnh lẻ “ của nữ đạo diễn Kachia Sagalova .

Đạo diễn Glev Panfilov khẳng định công lao của diễn viên kiêm đạo diễn Nhikita Mikhankov vì những đóng góp tích cực để LHP Quốc tế Moskva được phục hồi lại . Ông cũng tõ ý mừng vui vì từ nay trở đi LHPQuốc tế Moskva sẽ diễn ra mỗi năm một lần .

Tô Hoàng