'Những con tin': Bộ phim về vụ cướp máy bay thời Liên Xô cũ

Matxcơva – Mùa thay lá: Sự trở lại của cặp đôi Hồng Đăng – Hồng Diễm

Vài mẩu chuyện quanh phim 'Moskva không tin vào những giọt nước mắt'

Cuộc chiến phim ảnh Nga - Phương Tây: Thêm chuyện đồng tính

Phim kể về những sự kiện bi thảm năm 1983 khi bảy thanh niên ở thủ đô Tbilisi định cướp chiếc máy bay TU-134A để bay khỏi Liên Xô; cũng như về những kỳ vọng của tác giả khi giới thiệu bộ phim tại một trong những LHP lớn nhất châu Âu. Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc.

Poster phim Những con tin

Theo chỗ tôi biết anh chuẩn bị xây dựng bộ phim này khá lâu?

Đã 34 năm trôi qua kể từ khi xảy ra sự kiện nói trên, nhưng câu chuyện đến hôm nay vẫn khiến cả nước Gruzia xúc động. Tôi biết câu chuyện này từ nhỏ. Những người gây ra hành động sai lầm này vốn là con em của những gia đình Xô viết có vị thế xã hội gần gũi với gia đình tôi. Ví dụ, một trong những người cướp máy bay là Gega Kobahidze – con trai của đạo diễn Gruzia nổi tiếng Mikhail Kobahidze. Lúc bấy giờ Gega đang thủ vai trong bộ phim Sám hối của Tengiz Abuladze. Vào thời điểm cướp máy bay, bộ phim đã quay được một nửa. Các cảnh của Gega tham gia phải quay lại, vai của anh ta được Merab Ninidze diễn thay. Sám hối là phim đầu tay của anh ta trong điện ảnh. Điều thú vị là 34 năm sau, trong Những con tin, Merab lại đóng vai bố của nguyên mẫu nhân vật Gega Kobahidze. Trong câu chuyện này tất cả liên quan với nhau đến mức mỗi thành viên đoàn làm phim đều trực tiếp hoặc gián tiếp quen biết những người tham gia sự kiện.

Tất nhiên, đã 34 năm nay, do sự tuyên truyền lúc đầu của Liên Xô, sau đó của nước Gruzia độc lập, câu chuyện này bị bao phủ bới nhiều bịa đặt, huyền thoại và rất khó khám phá ra sự thật. Ít người thích đọc các tài liệu, và tôi có cảm giác rằng hầu như không ai muốn tìm hiểu nó. Hầu như không ai viết gì về sự kiện này. Trên từ điển Wikipedia, bạn chỉ tìm thấy những thông tin nghèo nàn và phiến diện.

Nhưng mục đích của chúng tôi không phải là tập trung vào vấn đề chính trị. Điều quan trọng đối với chúng tôi là mô tả đời sống: những con người, gia đình của nhân vật đã sống như thế nào dưới thời Xô viết. Vì lúc bấy giờ, năm 1983, tôi nghĩ, không ai ngờ rằng đất nước sắp sụp đổ, và tất cả mọi người sắp phải chứng kiến những sự kiện long trời lở đất tiếp theo.

Khi sự kiện này xảy ra anh bao nhiêu tuổi?

Tôi sinh năm 1982. Nhưng từ nhỏ tôi vẫn nhớ tất cả những gì mọi người nói về sự kiện này ban đầu… trong nhà bếp, vì một thời gian dài đề tài này bị cấm. Gần 10 năm không hiểu sao người ta nói với bố mẹ những kẻ cướp máy bay rằng con họ chưa bị bắn, khiến họ hy vọng chúng vẫn sống. Mặt khác, công khai nói về điều đó rất khó khăn, vì xung quanh có nhiều nạn nhân, những người ở trên máy bay và thân nhân của những người thiệt mạng. Khi bắt đầu viết kịch bản, chúng tôi đề ra một nguyên tắc là giữ thái độ tế nhị đối với đề tài. Chúng tôi không thể cho phép mình kết tội và áp đặt một nguyên tắc đạo đức nhất định đối với khán giả. Điều quan trọng đối với chúng tôi là phân tích hoàn cảnh. Tại sao đối với nhân vật chính 19 tuổi, quần jeans, “The Beatles” và “Coka-Cola” bỗng nhiên trở thành biểu tượng của tự do, vì nó họ sẵn sàng mạo hiểm tính mạng của mình và của người vợ trẻ. Câu chuyện này giống như một bi kịch cổ đại.

Phim Những con tin tại LHP Berlin 2017

Trong Những con tin, chúng tôi muốn thể hiện một tấn bi kịch, nơi các nhân vật đáng được quan tâm và đồng cảm. Tôi không bao giờ có thể chấp nhận bất cứ một cách kiến giải nào xung quanh sự kiện này xuất hiện trong những năm 90. Họ có phải là những người hùng không? Những chiến sĩ đấu tranh vì tự do không? Hay ngược lại – những kẻ đê tiện? Cần phải đặt ra nhiều câu hỏi: việc đặt câu hỏi đúng đôi khi giúp trả lời chính xác.

Sự kiện này quả là rất nổi tiếng. Có một bộ phim tài liệu nói về nó – Những tên cướp, do đạo diễn Gruzia Zaza Rusadze quay. Đã có một cuốn sách được xuất bản - Thế hệ quần jeans. Chạy trốn khỏi Liên Xô. Và người ta muốn dựng một vở kịch ở Gruzia…

Nếu tôi không nhầm, đó là vở kịch Thế hệ quần jeans, dựa theo cuốn sách của Dato Turashvili, được dàn dựng 15 năm trước. Hiện nay nó vẫn được biểu diễn. Nhiều năm liền đề tài này bị cấm, Dato là người đầu tiên nêu lên và đưa ra bàn thảo ở diễn đàn lớn.

Anh đã xem và đọc hết chưa? Tác phẩm này hình như có ảnh hưởng tới bộ phim của anh?

Tôi xin khẳng định lần nữa rằng từ nhỏ tôi đã, bằng cách này hay cách khác, gắn bó với tất cả điều đó, vì Tbilisi là thành phố nhỏ. Tôi quen biết bố mẹ của những kẻ cướp máy bay, nhà của họ cách nhà của những nạn nhân có mặt trên máy bay không xa, bên cạnh là nhà chủ tịch ủy ban an ninh thời bấy giờ, Aleksey Inauri, những người thân của ông ta, những người thân của những kẻ cướp máy bay…Bộ phim cũng nói về điều đó. Về việc trong một thế giới nhỏ bé như Tbilisi, đùng một cái, vì điều kiện công tác của mình, mọi người rơi vào những chiến tuyến khác nhau. Buổi chiều họ đến dự đám cưới của bạn bè, còn buổi sáng buộc phải dậy và ra lệnh tấn công chiếc máy bay hay làm phóng sự truyền hình về những kẻ cướp máy bay mà gần như là người thân của mình. Và đây là một điểm quan trọng: không nên buộc tội ai hết! Ở đây tất cả đều là nạn nhân! Tên gọi của bộ phim Những con tin nói lên điều đó. Tất cả những người tham gia câu chuyện này đều trở thành con tin của hoàn cảnh lúc bấy giờ.

Một cảnh trong phim

Anh làm bộ phim trong bao lâu?

Chúng tôi bắt đầu chuẩn bị cách đây 7 năm. Đã trưng cầu ý kiến của hơn 100 nhân chứng. Trên cơ sở các tài liệu hỏi cung được lưu trữ, chúng tôi đã xây dựng giả thuyết của chúng tôi và văn bản nghệ thuật. Ở đây cũng cần nhấn mạnh rằng Những con tin không phải là phim tài liệu. Đó là kiến giải của chúng tôi về những sự kiện đã qua. Chúng tôi viết kịch bản bốn năm liền. Thử vai rất lâu. Có đến vài ngàn bạn trẻ đã tham gia thử vai. Công việc quay phim khó khăn vì trong ý thức của mọi người cho đến nay vẫn tồn tại Liên bang Xô viết, việc tái hiện thời đại gặp nhiều khó khăn. Không có máy bay, không có loại xe taxi màu vàng thời ấy…Tìm đạo cụ rất khó vì hầu như không còn gì nguyên bản. Nhưng chúng tôi đã cố gắng để thời đại được tái hiện một cách chính xác trên màn ảnh. Chúng tôi đã may 1400 bộ áo vét, tất cả đều nguyên bản, và tất cả đều được sử dụng trong phim.

Nhiệm vụ khó khăn nhất là kiếm được loại máy bay đời TU-134, chúng hầu như không còn nữa. Đến phút chót chúng tôi tìm được mô hình này ở Perm. Chúng tôi xẻ ra 4 phần và chở về Moskva, lắp lại để quay phim. Tất nhiên, nếu không có những con người tràn đầy nhiệt huyết, không tiếc sức mình thì chúng tôi không thể thành công. Thật hạnh phúc khi quan sát trên trường quay: tất cả mọi người chỉ nghĩ tới bộ phim, còn các diễn viên trẻ thì làm việc không biết mệt mỏi, hóa thân vào vai diễn. Thời gian quay là một chuyến du ngoạn thú vị kéo dài suốt hai năm. Nếu như chúng ta quan sát các diễn viên trước và sau bộ phim thì thấy rất rõ gương mặt họ thay đổi như thế nào. Họ trưởng thành hơn không chỉ về thể xác mà cả về mặt tinh thần.

Anh nhấn mạnh rằng anh không làm phim tài liệu. Vậy, có hư cấu nhiều không?

Tất nhiên, trong một tác phẩm nghệ thuật bao giờ cũng có phần hư cấu của tác giả, cách kiến giải của đạo diễn về một sự kiện nhất định. Tên của các nhân vật trong phim đã thay đổi vì chúng tôi không muốn gây ra nỗi đau cho những người thân của họ. Tất nhiên, chúng tôi không thể bảo đảm tuyệt đối chính xác – không một ai trong chúng tôi là nhân chứng sống của các sự kiện đó, kể cả những người sưu tầm tài liệu lưu trữ. Còn những người tham gia sự kiện và các nhân chứng đã bị sốc đến nỗi sau đó họ đã có những hồi ức khác nhau.

Đoàn làm phim của anh mang tính quốc tế - có đồng sản xuất ở Gruzia và Ba Lan. Hơn nữa về phía Ba Lan, đồng sản xuất là Ewa Puszczynska đã từng làm phim của Pavel Pavlikovsky Ida, đoạt Oscar năm 2015 ở hạng mục Phim tiếng nước ngoài xuất sắc nhất. Anh có cho rằng sự hợp tác như vậy có ảnh hưởng tới quyết định của ban tổ chức nhận bộ phim của anh vào chương trình của Berlinale?

Ngay trong giai đoạn chuẩn bị dự án chúng tôi đã hợp tác chặt chẽ với các liên hoan phim. Tham gia giới thiệu các dự án, đến thăm gian triển lãm hợp tác sản xuất (Co-Production Market) hàng năm diễn ra trong thời gian LHP Berlin. Chúng tôi được lựa chọn trên cơ sở cuộc thi: trong số hơn 1000 đơn người ta chỉ chấp nhận 20. Đây là một kinh nghiệm giao tiếp thú vị và bổ ích với các đại diện nền công nghiệp điện ảnh thế giới. Sau đó chúng tôi bắt đầu hợp tác với hãng phim Ba Lan và Ewa Puszczynska. Chúng tôi nhận được sự ủng hộ của Quỹ điện ảnh Gruzia.

Đạo diễn Rezo Gigineishvili

Không phải ai tham gia Co-Production Market của Berlin về sau cũng lọt vào một trong những chương trình dự thi. Làm thế nào bộ phim của anh được chọn?

Câu hỏi này không phải dành cho tôi mà cho các nhà tuyển chọn. Tôi rất vui vì chúng tôi đã đáp ứng lòng mong đợi và trình độ của một LHP phim lớn như vậy. Được tham gia chương trình Panorama Special của LHP đối với chúng tôi là một niềm vinh dự lớn. Tôi coi việc tham gia LHP Berlin không chỉ là sự thỏa mãn lòng tự tôn của mình mà còn là cơ hội giới thiệu bộ phim với khán giả quốc tế, và tất nhiên hòa nhập vào hệ thống phát hành quốc tế.

Cuộc chiến phim ảnh Nga - Phương Tây: Thêm chuyện đồng tính

Vài mẩu chuyện quanh phim 'Moskva không tin vào những giọt nước mắt'