Vadim Abdrashitov có nhiều diễn viên tuyệt vời, vấn đề là họ diễn gì

	'Loveless' của điện ảnh Nga chiến thắng tại Liên hoan phim London
	Các đạo diễn Nga nói về Năm điện ảnh Nga

Thưa Vadim Abdrashitov, những người hâm mộ tác phẩm của ông rất quan tâm hiện nay ông đang làm gì?

Câu trả lời rất đơn giản: tôi đến gõ cửa các phòng làm việc, nơi có thể giải quyết vấn đề tài chính, thử xin tiền. Tôi đã làm việc này từ lâu. Gần 10 năm trước, tôi có một dự án phim khá tốn kém theo chuẩn của nước Nga, tôi tưởng như đã giải quyết được vấn đề, ở đâu người ta cũng gật đầu đồng ý, nhưng khi động tới chuyện tiền nong, thì mọi người né tránh vì đã đến lúc có thể đầu tư vào những công việc béo bở hơn. Cũng dễ hiểu thôi: họ có thể thu được gì từ một bộ phim? Kiếm tiền bằng phim họ không thể, may lắm thì được vài lời cảm ơn tại một liên hoan phim nào đó khi tác giả nhận giải thưởng. Thế thôi. Đầu tư hàng triệu đô la vào một công việc như vậy phỏng có ý nghĩa gì? Dự án tốn kém vì phương tiện kỹ thuật quay rất phức tạp. Một thời gian khá dài, tôi vẫn không chịu lùi bước khi chưa hiểu ra rằng không thể kiếm được tiền. Cuối cùng, tôi chuyển sang một dự án ít tiền hơn, nhưng hy vọng, không kém phần thú vị. Nhưng rồi lại gặp khó: Bộ văn hóa chỉ có thể tài trợ 1 triệu, biết lấy đâu ra 4 triệu nữa? Vì vậy hiện nay tôi đang giải quyết vấn đề đó. Đồng nghiệp của tôi ai cũng rơi vào tình cảnh như vậy, trừ một số người nằm trong băng nhóm “điện ảnh nhà nước”, xin mạo muội gọi như vậy.

Đạo diễn Vadim Abdrashitov

Ngoài ra, hiện nay bạn đang ngồi tại phòng làm việc của giám đốc nghệ thuật hãng ARK-film. Đây là một trong những phân hiệu của Mosfilm. Yuly Yakovlevich Rayzman, Mikhail Ilich Romm, những người thầy của tôi, đã làm việc ở đây. Từ đây đã ra đời nhiều bộ phim hay. Hiện nay tôi là giám độc nghệ thuật của ARK-film. Dần dần chúng tôi cũng làm được điều gì đó: thỉnh thoảng chúng tôi làm phim cho truyền hình, hiện nay chúng tôi đang hòan tất bộ phim của một trong những đạo diễn trẻ. Tôi còn giảng dạy ở VGIK. Năm nay tôi phụ trách một lớp đạo diễn.

Họ là những bạn trẻ tốt và có tài chứ?

Họ là những sinh viên tốt và có tài, nhưng có một điều đáng nói: theo bộ luật hiện hành, những ai học văn bằng hai đều phải trả tiền. Do đó, những người có chút vốn sống đều đã “dính” văn bằng một, họ không thể học văn bằng hai vì không có tiền. Đó là những người nhiều tuổi, có vợ, chồng, có người đã có con. Hiện nay có rất nhiều người như vậy học đại học thứ hai, trước hết là các trường nghệ thuật. Theo luật, thí sinh lý tưởng nhất là thí sinh vừa tốt nghiệp phổ thông. Cho nên hiện nay các trường đại học, kể các các trường nghệ thuật, đều được trẻ hóa. Năm 1970, khi tôi vào học lớp của thầy Romm, chỉ có hai người vừa tốt nghiệp phổ thông. Hiện nay họ chiếm 90% chỉ tiêu ngân sách. Tất nhiên, điều đó thật tuyệt vời, thanh niên có nhiều người tài năng và được khích lệ bởi tuổi trẻ của mình, nếu có thể nói như vậy... Nhưng ở đây có một cái “nhưng”. Có hai chuyên ngành cần có ít nhất là vốn sống tối thiểu – đó là viết văn-biên kịch và đạo diễn. Là đạo diễn, tôi phải kể cho mọi người một câu chuyện nào đó, kiểu gì tôi cũng kể nó như “chuyện của mình”. Nếu tôi là người tốt, trẻ, tài năng, nhưng tôi không có kinh nghiệm sống tối thiểu thì... Đây là một vấn đề rất lớn, trên thực tế nó không chỉ liên quan tới trường VGIK, mà tất cả các trường sân khấu, viết văn, báo chí: vì bộ luật này mà đang diễn ra cái gọi là hiện tượng ấu trĩ hóa trong nghệ thuật. Chúng ta thấy điều này trên màn ảnh ở trường VGIK, trên sân khấu các trường sân khấu, sau đấy trên màn ảnh các rạp chiếu phim, vô tuyến truyền hình.

Trong các phim truyền hình nhiều tập, các cô gái trẻ đi lại giống hệt nhau, không có bản sắc, diễn như kịch...

Đúng thế, họ làm ra vẻ mình hiểu đời. Đây là một vấn đề rất lớn có thể dẫn tới sự ấu trĩ hóa ý thức của khán giả, thậm chí có thể là dẫn tới sự u mê, đần độn. Chính vì thế nhiều năm nay các nhà hoạt động điện ảnh và sân khấu đã kiến nghị tổng thống, thủ tướng, bộ giáo dục, bộ văn hóa: “Có thể chấp nhận sinh viên học văn bằng hai đóng học phí, nhưng trừ hai chuyên ngành sáng tác: viết văn- biên kịch và đạo diễn. Và cho phép những người đã có trình độ đại học giành các chỉ tiêu ngân sách này”. Bộ tài chính nói: “Rất tốt! Chúng tôi sẽ ủng hộ”. Và ở đâu người ta cũng gật đầu, kể cả Viện Duma quốc gia, ở đâu người ta cũng nói “được-được-được”, nhưng suốt 15 năm nay không ai làm gì. Vấn đề nẩy sinh: có thể, họ cố tình không làm gì, trong khi đó vẫn cần những con người có văn hóa, học vấn, các nghệ sĩ nhà văn chăng?

Tôi nghĩ rằng những kẻ giữ chức vụ này không đọc gì cả, họ chỉ đọc luật. Từ lâu tôi quan sát: sự dốt nát không còn bị coi là tội lỗi nữa.

Vâng, vì bỗng nhiên những người có học lại bắt đầu đặt ra các câu hỏi: “điều gì đang xảy ra?”, “ai có lỗi?”, “làm gì?”. Chúng ta biết điều đó, chúng ta đã trải qua.

Đã lâu ông không làm phim chung với nhà biên kịch Aleksandr Mindadze. Phải chăng liên minh sáng tạo của các ông đã bị đổ vỡ?

Tôi cộng tác với Mindadze khoảng 30 năm, sau đó anh ấy chuyển sang làm đạo diễn. Đây là chuyện bình thường trong giới điện ảnh. Nhiều người từ biên kịch chuyển sang đạo diễn: Viktor Merezhko, Sasha Aleksandrov, Pavel Lungin. Các diễn viên, nhà quay phim cũng làm phim với tư cách đạo diễn. Đạo diễn phim là một công việc rất hấp dẫn, và theo tôi hiểu, Mindadze quyết định thử sức, anh ấy đã có một số thành công nhất định.

Phim Thời của vũ công

Các ông có định hợp tác với nhau nữa không?

Hiện tại hai dự án của tôi không liên quan gì tới Aleksandr Mindadze. Nếu xuất hiện dự án chung, chúng tôi sẽ cùng nhau thực hiện.

Ông tự viết kịch bản cho các dự án mà ông muốn thực hiện?

Đây là các phim chuyển thể tác phẩm của các nhà văn Nga đương đại khá nổi tiếng

Ông chưa bao giờ chuyển thể, ví dụ, tác phẩm của các nhà văn cổ điển Nga?

Tôi cảm thấy thích làm phim về những vấn đề đương đại hơn. Cuộc sống hiện nay đặt ra những vấn đề thú vị, phức tạp, sâu sắc, hóc búa, rất nhiều chuyện xảy ra trong nước, đặc biệt trong thời gian gần đây, chỉ cần làm sao để kịp theo dõi.

Trong số sinh viên của ông có ai đã nổi tiếng?

Rất nhiều người chuyển sang truyền hình và làm phim truyền hình nhiều tập, và họ không được biết đến. Có lẽ, người nổi tiếng nhất là Aleksey Mizgirev. Anh ấy bắt đầu thực tập ở chỗ tôi khi tôi làm phim Bão từ, sau đấy anh làm bộ phim dài đầu tay Hỏa thạch. Hiện nay anh ấy đã đoạt nhiều giải thưởng. Ngoài ra còn có Pyotr Buslov, đạo diễn phim Bumer. Làm việc hiệu quả bên truyền hình có Egor Anashkin, Masha Makhanko. Hiện có 20 người đang theo học lớp tôi. Nếu như sau này có hai người trở thành đạo diễn chuyên nghiệp thì cũng là thành công rồi.

Có ai bị rơi rụng trong quá trình học tập không?

Có chứ. Thông thường trong số 20 người cuối cùng sau 5 năm chỉ còn lại từ 5 - 7 người. Nguyên nhân rất phổ biến là chọn nhầm nghề. Hoặc là thiếu cá tính, hoặc là có điều gì đấy không phù hợp. Nhất là hiện nay, khi thanh niên vào học điện ảnh năm 17 tuổi. Ở tuổi này con người rất khó xác định mình, nghề nghiệp tương lai của mình. Bản thân tôi ban đầu học vật lý. Đúng sai không biết, nhưng tôi vui mừng vì số phận đã diễn ra như vậy, ở tuổi 17 thật khó đòi hỏi con người xác định chính xác con đường đời của mình. Trừ những người được Trời phú tài năng bẩm sinh.

Tôi cảm thấy khâu kịch bản của chúng ta đang có vấn đề, đặc biệt là lời thoại. Các nhân vật thường nói không rõ ràng, không có chút logic nào trong động cơ của họ, lại còn nói năng lỗ mãng kể cả khi thổ lộ tình yêu.

(Cười) Hoàn toàn chính xác. Sự tục tằn đang lên ngôi. Phần lớn, những kẻ tội phạm lên cầm quyền, cung cách tội phạm đòi hỏi sự khẳng định thẩm mỹ như vậy. Sự tục tằn, bạo lực xảy ra tràn lan khắp nơi. Bạn nói không thích lời thoại trong các bộ phim truyền hình nhiều tập, thế các kênh truyền hình liên bang tồn tại bằng tiền đóng thuế của nhân dân thì đang giới thiệu cái gì? Gia đình tan vỡ, các cuộc ẩu đả, sự bới móc đời tư. Nếu như nói về một diễn viên hay nghệ sĩ nào đó thì không phải về những thành tựu của anh ta, mà về việc anh ta sống với ai, lừa dối vợ như thế nào, tranh giành nhà cửa với hàng xóm ra sao. Đó là những gì truyền hình chúng ta đang làm. Xin hỏi: nếu đó là đài truyền hình của quốc gia thì có nghĩa là quốc gia và chính quyền cần điều đó chăng?

Theo quan điểm nghề nghiệp của ông, có hay không các diễn viên tài năng? Ông muốn làm phim về ai?

Hiện tại tôi không muốn nói cụ thể, nhưng phim nào của tôi cũng có sự tham gia của những diễn viên lần đầu tiên đóng phim. Ví dụ Thời của vũ công có 4 diễn viên như vậy. Tất nhiên, thật thú vị là thế hệ trẻ ra đời. Nói gì thì nói, chúng ta có nhiều diễn viên tài năng, họ sẵn sàng đóng phim, nhưng vấn đề là đóng cái gì. Điều nan giải đối với diễn viên hiện nay là thiếu những vai diễn có chất lượng . Vì vậy sau khi hoàn thành xong một bộ phim, lúc chia tay với diễn viên, tôi thường chúc họ mạnh khỏe và có những vai diễn hay. Vai diễn hay không phải là thực hiện một nhiệm vụ, mà là đóng vai một con người sống động, có cá tính, có số phận. Chỉ như vậy khán giả mới quan tâm, bởi bản thân cuộc sống vẫn tiếp diễn.

Cảnh trong phim Người đầy tớ (1988)

Năm nay, bộ phim của Vadim Người đầy tớ kỷ niệm 30 năm ngày ra đời. Đây là bộ phim đặc biệt trong tiểu sử sáng tạo của ông với vai nổi tiếng cuối cùng của nghệ sĩ nhân dân Oleg Borisov: trong thời gian quay phim ông bị ốm nặng. Với vai Gudionov Oleg Borisov được trao giải thưởng quốc gia Liên Xô năm 1991 – giải thưởng cuối cùng của đất nước chấm dứt tồn tại ngày 26 tháng 12 năm 1991.

Khi viết kịch bản, tôi đã nhìn thấy Borisov trong vai Gudionov. Oleg bị ốm nặng phải vào bệnh viện. Tôi đã chuyển kịch bản cho anh ấy xem. Oleg là một người rất sáng tạo, tôi không muốn nói rằng kịch bản đã cứu sống anh ấy, nhưng bằng cách nào đó, nó đã làm cho anh trở nên tươi tỉnh hơn. Oleg tỏ ra hào hứng vì những nhiệm vụ mà kịch bản đặt ra trước anh như một diễn viên rất phức tạp và vô cùng thú vị: đóng vai một con Quỷ Trắng, như chúng tôi vẫn thường gọi Gudionov, kẻ nắm trong tay quyền lực vô song.

Nhân vật người đầy tớ do Yury Belyaev đóng rất tròn vai. Trên sân khấu nhân vật Klyuev của anh ấy – chỉ huy dàn đồng ca, vua và thượng đế, còn sau đó trở thành một kẻ thảm hại trong tay Gudionov.

Vai diễn của Yura Belyaev về mặt tâm lý khó hơn vai Quỷ Trắng do Borisov đóng. Tôi rất hài lòng với vai của anh ấy. Và tôi cảm thấy rằng cùng với Aleksey Petrenko và người đẹp Ira Rozanova, đây là bộ tứ rất ăn ý.

Còn gì đặc biệt nữa trong quá trình quay phim?

Tất cả các cảnh liên quan tới tính cách của các nhân vật, với việc chỉ huy dàn đồng ca phải được quay với băng thu âm có sẵn. Nói tóm lại, chưa cảnh nào được quay, nhưng âm nhạc đã có. Mà ở đấy những 5 dàn đồng ca. Một nhiệm vụ không tưởng tượng nổi. Tôi khâm phục sức làm việc của nhạc sĩ Vladimir Dashkevich.

	Aleksandr Sokurov: Nghề đạo diễn là cuộc chạy marathon
	Andrey Konchalovsky: 'Càng ít tiền càng tự do'