Đạo diễn Emir Kusturica & 5 tác phẩm không nên bỏ qua

(TGĐA) - Nhắc đến điện ảnh Serbia hiện đại, đa số khán giả liên tưởng ngay tới đạo diễn Emir Kusturica - người đã giành được nhiều giải thưởng của châu Âu và quốc tế, trong đó có hai giải Cành cọ Vàng. Emir Kusturica đã hai lần được nhà nước Pháp tưởng thưởng: Huân chương Văn học Nghệ thuật (2007) và Bắc Đẩu Bội tinh (2011). Ngày 24/11/2019 vừa qua, bước sang tuổi 65 nhưng Emir Kusturica vẫn thông báo rằng, ông dự định thực hiện một bộ phim về Thành Cát Tư Hãn, người thành lập Đế chế Mông Cổ, dựa theo cuốn sách của nhà văn Kyrgyzstan Chingiz Aitmatov. Dự kiến, bộ phim sẽ được phát hành vào năm 2020. Trong khi chờ phim ra mắt, TGĐA xin giới thiệu 5 tác phẩm không thể bỏ qua khi nhắc tới đạo diễn này.    

dao dien emir kusturica 5 tac pham khong nen bo qua Đạo diễn Lê Nhã Huy casting thành công phim điện ảnh hành động hài 'Thợ săn'
dao dien emir kusturica 5 tac pham khong nen bo qua Tại sao Steven Spielberg nổi tiếng? (Phần 1)

Time of the Gypsies (Thời của người Digan, 1988)

Đây là bộ phim thứ ba của Kusturica và là bộ phim đầu tiên trong lịch sử điện ảnh về những người Digan bằng ngôn ngữ Digan.

dao dien emir kusturica 5 tac pham khong nen bo qua
Time of the Gypsies

Tên ban đầu của bộ phim là Home for Hanging nói về sự trưởng thành, tình yêu, hy vọng sụp đổ, sự trả thù. Đạo diễn chạm đến nhiều khía cạnh đôi khi không thể gọi tên, chỉ cảm nhận được bằng trái tim, nhưng chắc chắn để lại dấu ấn sau khi xem phim. Trên màn ảnh, Kusturica giới thiệu một thế giới kỳ diệu mà nhiều khán giả trước đó chưa từng biết. Đạo diễn kể câu chuyện về chàng trai Digan nghèo Perhan (do Davor Dujmovich đóng), người có khả năng di chuyển các vật thể bằng sức mạnh của ý nghĩ. Anh mơ ước trở nên giàu có và cưới người mình yêu. Tuy nhiên, do quá tin tưởng một người bạn mà anh yêu quý như cha đẻ, Perhan đánh mất tất cả và chuẩn bị trả thù.

When Father Was Away on Business (Bố đi công tác, 1985)

Bộ phim này không có những cận cảnh điển hình đối với Kusturica, âm nhạc bùng nổ hay những cốt truyện siêu thực. Bằng con mắt của nhân vật chính - một cậu bé sáu tuổi - đạo diễn khám phá cuộc sống hằng ngày ở Nam Tư vào đầu năm 1940 - 1950.

dao dien emir kusturica 5 tac pham khong nen bo qua
When Father Was Away on Business

Kusturica đã hết sức thành công trong việc khắc họa bức chân dung của thời đại. Ngày nay nhiều người thường lãng quên bộ phim When Father Was Away on Business. Thật phí hoài, chính nó đã đoạt giải Cành cọ vàng và giải thưởng của Hiệp hội Phê bình Nghệ thuật quốc tế tại LHP quốc tế Cannes năm 1985. Khi trao giải cho Kusturica, đạo diễn người Mỹ gốc Séc Miloš Forman, chủ khảo LHP Cannes năm đó, đã gọi ông là niềm hy vọng của điện ảnh châu Âu và thế giới.

Underground (Trong lòng đất, 1995)

Câu chuyện phim bắt đầu vào đêm 5 rạng ngày 6/4/1941, khi lần đầu tiên trong Thế chiến thứ hai, không quân Đức ném bom thủ đô Belgrade. Những người lánh nạn đang trốn dưới tầng hầm của ngôi nhà, nơi sẽ trở thành chốn nương thân của họ trong 20 năm tới.

dao dien emir kusturica 5 tac pham khong nen bo qua
Underground

Ngay cả sau khi kết thúc chiến tranh, họ cũng không ra ngoài: đơn giản là họ không biết làm gì. Và suốt những năm đó, cuộc sống "trên lầu" và “dưới hầm” vẫn diễn ra tuần tự theo cách của mình. Có lẽ, Underground là bộ phim chính trị hóa nhất của đạo diễn. Nó được phát hành trong thời gian xảy ra cuộc chiến tranh Nam Tư và một số người coi đó là tuyên truyền chủ nghĩa dân tộc, số khác coi đó là một nỗ lực để nghiên cứu lịch sử đang diễn ra trước mắt chúng ta. Tuy nhiên, đây là bộ phim, không còn nghi ngờ gì nữa, giàu chất thơ, mang tính ẩn dụ và biểu tượng. Những suy ngẫm của đạo diễn về chiến tranh, về bi kịch của nhân dân, sự suy vong của dân tộc (mà tượng trưng là những cư dân dưới lòng đất) bị gián đoạn bởi những khuôn hình về những bữa tiệc ồn ào và những điệu nhảy tuyệt mỹ.

Black Cat, White Cat (Mèo đen, mèo trắng, 1998)

Black Cat, White Cat có thể được gọi là bộ phim hài tình cảm duy nhất của đạo diễn người Serbia. Bộ phim giúp ta cảm nhận được chiến thắng của tình yêu, niềm tin vào hạnh phúc gia đình và hạnh phúc của nhân loại.

dao dien emir kusturica 5 tac pham khong nen bo qua
Black Cat, White Cat

Ngay cả nhân vật phản diện, trùm mafia giàu có Dadan Karambolo (do Srđan Todorović đóng), cũng rất dễ thương. Đây là câu chuyện về một kẻ lừa đảo bắt con trai của mình cưới em gái của một tay xã hội đen để gán nợ. Nhân tiện xin nói, khác với nhiều tác phẩm khác của Kusturica, bộ phim này không gắn với lịch sử Nam Tư. Và có lẽ đây có thể được coi là bộ phim “ồn ào nhất” trong số các bộ phim của đạo diễn: trong lúc xem, khán giả hét lên khi thì vì sung sướng, khi thì vì sợ hãi.

Arizona Dream (Giấc mơ Arizona, 1993)

Có thể nói rằng Arizona Dream của Kusturica là một bộ phim kỳ lạ. Chẳng hạn, nhân vật Axel Blackmar (do Johnny Depp đóng) thích nói chuyện với cá và thay vì làm việc cho một người chú tại một đại lý xe hơi, anh ta thích đi chơi với người yêu của mình Helene Stalker (do Faye Dunaway đóng) và Grace cô con gái của chị ta và cùng với họ đắm mình trong mơ mộng.

dao dien emir kusturica 5 tac pham khong nen bo qua
Arizona Dream

Helene mơ ước được bay như một con chim và để làm hài lòng cô, Axel chế tạo những vật thể bay. Còn Grace thì muốn trở thành một con rùa. Bộ phim giống như một giấc mơ kỳ lạ hơn là một bộ phim về nguyên tắc: đặc biệt là ở những cảnh có chú cá khổng lồ bơi trong bầu trời thành phố giữa các nhân vật đơn lẻ. Tuy nhiên, đây là bộ phim bí ẩn, đối với khán giả nó là một trải nghiệm hết sức độc đáo.

Emir Kusturica & một số điều thú vị
Công dân Nam Tư
Emir Kusturica sinh ngày 24/11/1954 tại Sarajevo (nay là Bosnia và Herzegovina) trong một gia đình gốc Bosnia, có cha là đảng viên cộng sản làm việc trong Bộ Thông tin của nước Cộng hòa Bosnia và Herzegovina. Khi cuộc nội chiến ở Nam Tư cũ bùng nổ, Kusturica đã từ chối trở về thành phố quê hương, ông sống ở Montenegro, làm việc ở Serbia và cho đến nay ông vẫn coi mình là người Nam Tư như trước cuối thập niên 80.

dao dien emir kusturica 5 tac pham khong nen bo qua
Đạo diễn Emir Kusturica

Thật thú vị, Do You Remember Dolly Bell? (1981) là bộ phim đầu tay của Kusturica và là bộ phim đầu tiên ở Liên bang Nam Tư không dùng ngôn ngữ Serbia chính thống, các nhân vật thoại bằng tiếng Bosnia và mang lại cho tác giả giải thưởng lớn đầu tiên của Hiệp hội Phê bình Nghệ thuật quốc tế (FIPRESCI) tại Venice.

Hai giải Cành cọ vàng

Ngay bộ phim đầu tay, Emir Kusturica đã được trao giải thưởng tại LHP quốc tế Venice. Còn tác phẩm tiếp theo của Kusturica - bộ phim lịch sử When Father Was Away on Business (1985) nói về nước Nam Tư sau chiến tranh, trong đó ông nêu lên các chủ đề bị cấm đối với đất nước - đã giành được giải Cành cọ vàng tại LHP quốc tế Cannes và cũng được đề cử giải Oscar Quả cầu vàng. 10 năm sau, khi Nam Tư đã chia thành các quốc gia độc lập và gây chiến lẫn nhau, Kusturica đã làm bộ phim Underground, kể về lịch sử năm mươi năm của Nam Tư - từ cuộc xâm lược của quân đội Đức năm 1941 đến cuộc nội chiến đầu thập niên 90. Với Underground, ông đã được trao giải Cành cọ vàng lần thứ hai và trở thành một trong số ít ỏi những đạo diễn hai lần đoạt giải thưởng danh giá này, cùng với Francis Ford Coppola, anh em nhà Dardenne và Michael Haneke.

Nghệ sĩ guitar bass

dao dien emir kusturica 5 tac pham khong nen bo qua
Vào giữa những năm 80 của thế kỷ trước, sau khi nhận được giải Cành cọ vàng đầu tiên, Emir Kusturica bỗng nhiên trở thành nhạc công

Vào giữa những năm 80 của thế kỷ trước, sau khi nhận được giải Cành cọ vàng đầu tiên, Emir Kusturica bỗng nhiên trở thành nhạc công - ông bắt đầu chơi guitar bass trong ban nhạc Punk Zabranjeno Pušenje. Công việc này khiến đạo diễn đánh mất vị trí giảng viên tại trường điện ảnh ở Sarajevo, nhưng, rõ ràng, niềm đam mê mới này phù hợp với ông. Ít ra, ông đã hợp tác với ban nhạc cho đến khi nó tan rã vào đầu những năm 90. Vào giữa những năm 90, khi một trong những người sáng lập của ban nhạc, Nele Karailich, tái lập ban nhạc này, Kusturica đã trở lại biểu diễn. Hiện nay, ban nhạc được gọi là The No Smoking Orchestra và tiếp tục biểu diễn ở nhiều nước.

Kiến trúc sư ngôi nhà bị mất

Ngôi nhà ở Sarajevo, nơi gia đình Kusturica sống, đã bị phá hủy trong cuộc chiến tranh Bosnia và đạo diễn đã thẳng thừng từ chối quay trở lại.

dao dien emir kusturica 5 tac pham khong nen bo qua
Ông sống ở Montenegro, sau đó ở Serbia, tại đây ông đã tự thiết kế và xây dựng làng Drvengrad thuộc Zlatibor - một trung tâm giải trí du lịch

Ông sống ở Montenegro, sau đó ở Serbia, tại đây ông đã tự thiết kế và xây dựng làng Drvengrad thuộc Zlatibor - một trung tâm giải trí du lịch, nơi thường diễn ra các liên hoan phim và hội thảo về điện ảnh, các đường phố và quảng trường ở đây được đặt theo tên của Nikola Tesla, Ernesto Che Guevara, Diego Maradona, Federico Fellini, Nikita Mikhalkov và Andrey Tarkovsky. Kusturica đã được trao giải thưởng Kiến trúc châu Âu danh giá Philippe Rotthier (Philippe Rotthier European Prize) về thiết kế kiến trúc làng này.

dao dien emir kusturica 5 tac pham khong nen bo qua 'Judy and Punch', bộ phim đạo diễn đầu tay của nữ diễn viên Mirrah Foulkes
dao dien emir kusturica 5 tac pham khong nen bo qua Đạo diễn Emir Kusturica sẽ quay bộ phim mới tại Trung Quốc?

Trần Hậu