Đạo diễn Việt Kiều: Trở về và hoang mang tìm cách kể chuyện

Đạo diễn Việt Kiều mang gì khi về nước?

Thực ra, làn sóng Việt Kiều về nước làm phim đã bắt đầu từ những năm 1980 kể từ khi đạo diễn Thụy Sỹ gốc Việt Hồ Quang Minh trở về làm phim Con thú tật nguyền năm 1985 rồi sau đó là Bụi hồng, Thời xa vắng. Những năm 90, sau khi kinh tế mở cửa, đánh dấu sự trở về của đạo diễn Trần Anh Hùng với loạt phim Xích lô, Mùi đu đủ xanh, Mùa hè chiều thẳng đứng; Tony Bùi với Ba Mùa; Hạt mưa rơi bao lâu của Đoàn Minh Phượng, Đoàn Trần Nghĩa hay Mùa len trâu của đạo diễn Nguyễn Võ Nghiêm Minh… Các đạo diễn hoặc được đào tạo bài bản, hoặc là những nhà văn, trí thức đã mang đến sức sống mới cho nền điện ảnh Việt khi ấy vừa bị tàn phá bởi làn sóng phim mỳ ăn liền. Đạo diễn Hồ Quang Minh hay Nguyễn Võ Nghiêm Minh thể hiện sự mới mẻ trong cách chuyển thể, đạo diễn Trần Anh Hùng đưa tiếng nói điện ảnh Việt đến với thế giới. Thế nhưng số đông khán giả không nhiều người biết đến và số người thực sự yêu thích dòng phim này càng hiếm hoi.

Đạo diễn Charlie Nguyễn kh￴ông gây được cú đột phá mới nào sau cú chào sân ấn tượng với Dòng máu anh hùng

Dấu mốc cho cơn sốt phim Việt Kiều thu hút khán đông đảo công chúng chính là Dòng máu anh hùng của Charlie Nguyễn. Bộ phim hành động dã sử được thực hiện nghiêm túc và ngốn nhiều tiền của anh em nhà họ Nguyễn không những được khán giả nhiệt liệt đón nhận mà giải thưởng cũng tìm tới như Bông sen bạc LHPVN ở Nam Định hay một vài giải thưởng quốc tế khác. Tuy doanh thu không đủ vốn đầu tư nhưng bộ phim đã khiến người ta quên đi một Charlie Nguyễn chỉ là đạo diễn của trung tâm hải ngoại Vân Sơn hay tìm xem anh đã bỏ dở trường đại học nào bên Mỹ mà coi anh là một tên tuổi tin cậy để đầu tư. Hợp tác cùng Galaxy, ekip Chánh Phương của Charlie trở thành át chủ bài của chiến dịch những mùa phim bội thu ngoài dịp Tết nguyên đán. Ðể Mai tính đạt kỷ lục doanh thu, thừa thắng xông lên với Long ruồi rồi Cưới ngay kẻo lỡ và sắp tới là phim hài hành trình Tèo em, Charlie Nguyễn đang khẳng định sức hút của anh ở dòng phim hài. Thế nhưng, dù chuyên nghiệp trong cách thể hiện nhưng Charlie Nguyễn cũng thể hiện điểm yếu trong lối kể ở các miếng hài thiên về chuyện sex hay lối kể chuyện kém sang trọng.

Victor Vũ đang thể hiện mình là một đạo diễn tròn vai trong cuộc đua tới vị trí ô￴ng vua phòng vé

Kỳ phùng địch thủ với Charlie Nguyễn ở địa hạt doanh thu phòng vé là Victor Vũ. Tốt nghiệp khoa đạo diễn Đại học Lyola Marymount, California, Victor Vũ có kinh nghiệm khi tham gia làm kỹ xảo các dự án bom tấn như X Men, Spider Men... Anh gây ấn tượng với phim đầu tay Buổi sáng đầu năm và Oan hồn, bộ phim tâm linh đặc sắc. Mặc dù, tác phẩm đầu tiên đánh dấu sự trở về của anh là Chuyện tình xa xứ còn ngô nghê về cách kể nhưng vẫn thu hút nhiều khán giả bởi tính hài hước, tiết tấu nhanh. Điểm đáng chú ý của Victor Vũ chính là khả năng học hỏi nhanh chóng và sự khôn khéo khi né tránh những đề tài nhạy cảm hay thể loại phim không phải sở trường. Khai thác mạnh dòng tâm lý ly kỳ, Victor Vũ bước qua nghi án đạo phim của Giao lộ định mệnh để tạo nên cú hít phòng vé với Cô dâu đại chiến và Scandal – bí mật thảm đỏ. Bom tấn cổ trang Thiên mệnh anh hùng của anh cũng mang hơi hướng phim ly kỳ và giành được 7 giải thưởng ở Cánh diều vàng 2012. Năm nay, Victor có cú đúp với phim hài Cô dâu đại chiến 2 và phim kinh dị Quả tim máu, chắc chắn sẽ ăn khách từ hiệu ứng có sẵn. Ngoài ra, sự cạnh tranh ở địa hạt “ông vua phòng vé” không thể không nhắc tới cái tên “lạ mà quen” vừa xuất hiện – Hàm Trần – với Âm mưu giày gót nhọn đang khiến nhà sản xuất xoa tay hài lòng vì cú hích doanh thu.

Chạm là tấm thô￴ng điệp tinh tế mà Nguyễn Đức Minh mang lại trong chuyến trở về Việt Nam

Một đạo diễn khác cũng gây ấn tượng về sự dài hơi khi theo đuổi các dự án điện ảnh khó thu lợi nhuận của mình là đạo diễn Lưu Huỳnh. Trước khi sang Mỹ, Lưu Huỳnh đã làm phim Việt thời hậu mỳ ăn liền. Gần đây, Lấy chồng người ta hay trước đó, Áo lụa Hà Đông, Huyền thoại bất tử cũng là những bộ phim được đánh giá cao về chỉ đạo diễn xuất và tâm huyết đoàn phim. Thế nhưng, ông bầu Phước Sang, người chuyên làm phim hài Tết để hỗ trợ tài chính cho các dự án của người anh trai mới gặp nạn, và tương lai cho dự án mới càng thêm mờ mịt. Nguyễn Ðức Minh, em trai tài tử Nguyễn Long, đã gây ấn tượng mạnh với Chạm năm 2012 đã được Galaxy (đơn vị phát hành Chạm ở Việt Nam) mời anh làm đạo diễn cho Thiếu nữ máu và tình yêu xanh nhưng hiện lịch quay vẫn chưa chốt được ngày bấm máy.

Vấn đề thực tế chưa thể tháo gỡ

Lửa Phật là một thất bại đáng buồn về doanh thu cũng như chất lượng phim, dù nỗ lực quên mình của cả ê-kíp là đáng ghi nhận. Sự hoang mang trong lối kể thể hiện ở kịch bản chắp vá, thiếu gốc văn hóa, lạm dụng quảng cáo và những mối dựng lộn xộn, thiếu liền mạch… mà sự vượt trội về phần hành động và âm thanh không thể cứu vãn nổi. Ê-kíp của Dustin đã đổ tiền, mồ hôi và máu nhưng việc lệch hướng từ đầu đã khiến bộ phim thành một bom tấn giải trí thiếu sức sống, khó xem với cả khán giả lớn tuổi và thiếu nhi.

Lửa Phật của Dustin Nguyen là một thất bại đáng buồn về doanh thu cũng như chất lượng

Nhưng Dustin Nguyễn không phải là đạo diễn Việt Kiều duy nhất đuối sức vì thực hiện công việc ngoài chuyên môn của mình, nhiều đạo diễn khác, dù đạt được thành công về doanh thu cũng thể hiện sự đuối tay. Charlie Nguyễn sau Dòng máu anh hùng thì những bộ phim sau cũng thể hiện việc dễ dãi, chiều theo thị hiếu đám đông và thiếu đột phá về mặt câu chuyện. Victor Vũ càng ngày làm phim càng khéo và làm hài lòng nhà sản xuất với lịch quay chuẩn giờ, sức làm mỗi năm đến 2-3 phim. Thế nhưng, cá tính từ Oan hồn của anh đã bị thui chột, thay vào đó là những mánh, những chiêu đậm chất showbiz đương đại. Lưu Huỳnh ngày càng dài dòng không cần thiết với những cú long take thiếu điểm nhấn và đặt nhân vật giữa bi kịch vô lý… Còn chưa kể đến Lê Văn Kiệt hay Cường Ngô màu mè, cường điệu thiếu thuyết phục. Việc hầu hết các đạo diễn Việt Kiều gần đây đều tự viết kịch bản và kiêm nhiệm nhiều vị trí trong đoàn phần nào cho thấy sự tham lam, ôm đồm và lý giải cho sự đuối sức của họ.

Đạo diễn Lưu Huỳnh

Các đạo diễn Việt Kiều trước khi trở về Việt Nam đều đã có kinh nghiệm làm việc nhưng chưa tạo được nhiều danh tiếng. Cơ hội hoạt động điện ảnh chuyên nghiệp với vai trò đạo diễn dòng phim phát hành lớn (mainstream) tại Hollywood của họ hầu như không có. Trở về - chính là thực hiện khát vọng làm nghề của họ. Nhưng, điện ảnh cần gốc gác văn hóa và bản sắc của nhà làm phim phải trở thành điểm tựa để họ nói lên tiếng nói của mình với khán giả, dù đó là khán giả Việt hay thế giới. Và vì thế, họ cần có một cuộc chuyển mình để tiến gần với khán giả hơn. Những bộ phim dù có chịu áp lực của nhà sản xuất, nhà đầu tư về doanh thu phòng vé cũng vẫn phản ánh tài năng, cá tính người đạo diễn của bộ phim và điều ấy đặt ra yêu cầu cho mỗi nhà làm phim đi đến tận cùng mình để có một cách kể chạm đến trái tim nhiều khán giả.

Đạo diễn Nguyễn Võ Nghiêm Minh đang được chờ đợi với dự án phim mới nhất - Nước

Hương Linh