Áp lực bởi đơn kiện tới tấp, Ấn Độ loay hoay tìm biện pháp kiểm duyệt phim online nước ngoài

	Netflix nhận phát hành bộ phim Ấn Độ ‘Garbage’
	Điện ảnh Iran: Vẫn phát triển trong vòng kiểm duyệt
	Tự do sáng tác, bổn phận nghệ sỹ và trách nhiệm kiểm duyệt

Thời gian gần đây, những bộ phim gốc (để phân biệt với phim làm lại) với nội dung cấp tiến đề cập đến các vấn đề nóng của xã hội Ấn Độ do các nhà làm phim Ấn, cả chuyên nghiệp lẫn nghiệp dư thực hiện và phát hành trên các dịch vụ xem phim online như Amazon Prime và Netflix đã làm nhiều chính trị gia và người dân khó chịu. Họ lên án nội dung phản lại niềm tin tôn giáo và văn hoá Ấn Độ. Cảnh sát nhận được nhiều đơn kiện đạo diễn và nhà sản xuất những bộ phim này.

Sự xuất hiện của Netflix hay dịch vụ phát hành phim online khác là cơ hội lớn cho phim Ấn Độ như Delhi Crime chẳng hạn

Tứ bề thọ địch

Trong số các “xúc phạm” bị tố cáo có cả xúc phạm tôn giáo, bằng ngôn từ lẫn cảnh phim mang tính “khiêu khích”, “xuyên tạc”. Nếu bị khép tội, án tù có thể lên đến 3 năm, bị phạt tiền hoặc cả hai thứ. Trong những tháng gần đây, chính phủ của Thủ tướng Narendra Modi đã công bố những luật lệ và hướng dẫn mới cho Netflix và các dịch vụ phát hành phim Mỹ khác, dù không lên danh sách cụ thể những vấn đề cấm kỵ không được xâm phạm. Cộng đồng các nhà làm phim Ấn Độ sợ trước áp lực của chính phủ, các dịch vụ này sẽ tìm cách bảo vệ mình bằng cách xiết chặt hơn công tác “tự kiểm duyệt”. Ví dụ, họ từ chối phát hành những bộ phim đụng chạm đến các vấn đề nhạy cảm dễ “gây dư luận”, ngay cả khi vấn đề còn đang tranh cãi. Đây là cảnh báo mới cho một kỹ nghệ phim lớn thứ 3 thế giới khi vừa phát hiện ra một kênh hữu hiệu để vạch trần những vấn nạn của xã hội Ấn Độ cho thế giới biết, mà cưỡng hiếp tập thể là một.

Năm ngoái, bộ phim nhiều tập Delhi Crime được phát hành trênh Netflix (dựa vào câu chuyện có thật, trong đó nạn nhân bị hiếp và bị giết độc ác là một nữ sinh viên 23 tuổi) đã đoạt giải Emmy quốc tế. Việc xuất hiện Amazon và Netflix được xem là bắt đầu “kỷ nguyên mới” cho điện ảnh Ấn Độ và là cơ hội lớn cho các nhà biên kịch và đạo diễn như Narain, những người không lọt vào được sân chơi Bollywood, vốn bị chi phối bởi các nhóm lợi ích và tiền lót tay. Nhiều nhà làm phim Ấn Độ hy vọng họ sẽ trở thành chuyên nghiệp hơn nhờ kênh phát hành mới tự do và thông thoáng hơn. “Khi tôi đạo diễn bộ phim House Arrest cùng một người bạn và được Netflix phát hành năm 2019, tôi thật sự ấn tượng với khoản tiền mình nhận được, vừa nhanh, vừa chính xác (dựa vào lượt truy cập xem phim có phí). Rõ ràng, kỹ nghệ làm phim đã có một cú hích mạnh mẽ và các tài năng có cơ hội để phát triển. Phim phát hành trên mạng nhiều có nghĩa là kỹ nghệ phim ‘đói’ cốt truyện và phong trào đấu giá truyện để chuyển thành phim cũng nở rộ trên mạng. Các nhà sản xuất bắt đầu lùng sục và đọc những cuốn truyện trước khi mua. Trước kia họ chỉ xem kịch bản. Không khí hết sức phấn khích cho các nhà làm phim và biên kịch nghiệp dư. Cơ hội và sân chơi rất phong phú. Một số nội dung nhạy cảm bị Bollywood né tránh nay được khai thác đề thu hút người xem. Internet là môi trường tự do và thông thoáng nên ai cũng nghĩ các hạn chế sẽ không nhiều và chủ đề phim được mở rộng hơn”, Samit Basu - nhà văn chuyển sang làm phim bộc bạch.

Sacred Games bị kiện vì lỗi xúc phạm chính trị

Những than phiền và chỉ trích nhắm vào các dịch vụ phát hành phim là không mới. Ví dụ, Sacred Games bị xem là xúc phạm các nghị sĩ đảng Bharatiya Janata Party (BJP) cầm quyền của Thủ tướng Modi và đảng Quốc đại đối lập. Năm 2019, một chính trị gia thuộc BJP đòi cảnh sát điều tra công ty sản xuất vì một cảnh thiếu tôn trọng biểu tượng Kada của đạo Sikh. Nhưng chỉ mới đây các chỉ trích mới đạt đến cao trào và có nhiều tiếng nói đòi có các biện pháp chế tài đích đáng.

A Suitable Boy bị tẩy chay vì liên quan tới vấn đề tôn giáo

Tháng 11, phong trào tẩy chay Netflix được phát động vì bộ phim A Suitable Boy, chuyển thể từ cuốn truyện đầu tay đoạt giải của nhà văn Vikram Seth. Một số khán giả và chính trị gia BJP tức giận vì cảnh một người đàn ông đạo Hindu và một phụ nữ đạo Hồi hôn nhau trong một ngôi đền. Ban điều hành Netflix bị than phiền. Vụ việc không biết đã đi đến đâu. Tháng 1, bộ phim Tandav do Amazon phát hành với nội dung na ná loạt phim Mỹ House of Cards do Netflix phát hành cũng bị một số chính trị gia than phiền vì mô tả các nam thần Hindu theo cách “không thể chấp nhận được”. Aparna Purohit, Người phụ trách bộ phận phim gốc Ấn Độ (India Original) tại Amazon Prime Video phải làm việc với cảnh sát nhiều giờ. Cả Amazon và những người thực hiện bộ phim phải có lời xin lỗi. “Chúng tôi tôn trọng đức tin của mọi khán giả và chân thành gửi lời xin lỗi đến họ” – thông báo của Amazon viết. Cùng tháng đó, một nhà báo Ấn Độ yêu cầu cảnh sát điều ta loạt phim hình sự Mirzapur do Amazon phát hành vì “mô tả thành phố Mirzapur dưới lăng kính xấu xí”. Tháng 3 vừa qua, Uỷ ban quốc gia Bảo vệ quyền trẻ em yêu cầu Netflix ngưng phát hành bộ phim truyện Bombay Begums nói về 5 phụ nữ tham vọng. Lý do: không thích hợp trẻ em khi phim cho chúng hít cocaine!

Thậm chí, một nhà báo Ấn kiện bộ phim Mirzapur vì…nói xấu thành phố của ông ta

Mày mò tìm hướng đi

Trước phản ứng dữ dội của dư luận, chính phủ Ấn Độ đã đưa ra một loạt hướng dẫn quản lý nội dung phim phát hành qua các dịch vụ online. Tháng 11/2020, Bộ Thông tin và Phát thanh cũng đưa chúng vào tầm quản lý. Ba tháng sau đó, chính phủ công bố các qui định mới về nội dung và buộc phải phân loại phim theo lứa tuổi. Một quan chức chuyên trách được bổ nhiệm để xem xét đơn kiện vi phạm trong 15 ngày. Trong khi nhiều người ủng hộ quyền tự do biểu hiện chỉ trích một số qui định “quá cứng rắn”, chính phủ vẫn buộc các dịch vụ phát hành phim trên mạng “phải có trách nhiệm và nhận hậu quả về những thứ độc hại đưa ra cho công chúng”.

Amazon và các nhà sản xuất bộ phim Tandav phải xin lỗi người xem Ấn Độ

Luật mới không nêu cụ thể những đề tài nào bị cấm nên các nhà làm phim rất lo là sẽ bị qui chụp vô lý. Họ chỉ có thể… đoán mò để tự kiểm duyệt cho tất cả những bộ phim mình sản xuất. “Tại Ấn Độ, bạn làm bất cứ cái gì cũng có nguy cơ… chuốc hoạ vào thân! Câu nói và hành vi của nhân vật có thể bị giải thích khác, trở thành bằng chứng chống lại bạn. Vì vậy hầu như không thể làm những bộ phim giết người hàng loạt như phim Mindhunter của Mỹ mà Netflix đã chiếu. Nhà biên kịch sẽ bị tác động mạnh bởi chế độ ‘tự kiểm duyệt’ và có người sẽ tức giận vì nghệ thuật và văn học bị làm cho dị dạng” - Sumit Purohit, biên kịch bộ phim Inside Edge và Scam 1992 (phim nhiều tập phát hành trên dịch vụ SonyLiv của Sony) nhận định.

Phim Paatal Lok dù đang ăn khách cũng bị đồn hủy phần 2 do đề cập đến nạn tham nhũng ở Ấn Độ

Thực tế cho thấy, do áp lực tứ bề, từ các nhà báo đến chính trị gia, từ cơ quan chính phủ đến các công dân bình thường, các dịch vụ phát hành phim trên mạng của Mỹ sẽ không thể hoạt động thuận lợi như trước tại thị trường nước ngoài quan trọng nhất của nó. Luật lệ không rõ ràng khiến họ phải mò mẫm trong bóng tối. Năm 2018, Giám đốc điều hành chi nhánh Netflix Reed Hastings Ấn Độ dự báo sẽ có thêm 100 triệu người đăng ký sử dụng dịch vụ. Tháng 12/2019, công ty lên phương án chi 413 triệu USD cho các bộ phim gốc nội dung Ấn và làm tại Ấn. Nhưng hiện nay, đã có một số dấu hiệu cho thấy kỹ nghệ sản xuất phim cho các dịch vụ mạng bắt đầu bị ảnh hưởng. Đầu tháng 3, hãng tin Reuters nêu những nguồn tin ẩn danh cho biết các dịch vụ như Prime Video và Netflix bắt đầu kiểm tra kỹ lời thoại và cảnh phim trước khi nhận phát hành để cắt bỏ những gì có thể bị xem là vi phạm. Vài ngày sau, tờ báo tài chính Mint nêu nguồn tin nặc danh khác cho biết Amazon đã huỷ mùa thứ 2 của loạt phim tội ác Paatal Lok đang ăn khách nói về tham nhũng và phân biệt giai cấp tại Ấn Độ. Tuy nhiên, cả Amazon và Netflix đều không xác nhận tin này. Josy Joseph, nhà báo điều tra hợp tác với nhà sản xuất bộ phim Sacred Games để thực hiện bộ phim nhiều tập nói về Tihar Jail, nhà tù lớn nhất Ấn Độ cũng khẳng định giới làm phim tại Mumbai đang rất lo lắng và bối rối về hướng đi sắp tới. “Người ta muốn điện ảnh quay trở lại đường lối bảo thủ” – ông nói. Basu còn lo là nội dung các bộ phim sau này sẽ mất sự hấp dẫn và nhàm chán với các công thức cũ.

	AMPAS giữ nguyên điều kiện tranh Oscar của các phim phát hành online
	AMPAS sẽ có dịch vụ phát hành phim online trên nền tảng riêng
	Hulu ký thỏa thuận hớp tác với công ty con của Sony