Christopher Doyle: Một người đặc biệt

(TGĐA) - Cùng với Wong Kar Wai Vương Gia Vệ, Christopher Doyle (tên tiếng Trung là Đỗ Kỳ Phong) được coi là những người làm nên kỷ nguyên vàng của điện ảnh Hồng Kông. 

christopher doyle mot nguoi dac biet Luk Wai-cheong: Công việc của tôi vô cùng thú vị
christopher doyle mot nguoi dac biet Ip Siu-kei: Hiếm khi tôi thấy hài lòng

Christopher Doyle nổi tiếng với phong cách quay phim độc đáo trong các bộ phim của Vương Gia Vệ như Chungking Express (Trùng Khánh sâm lâm), In the Mood for Love (Tâm trạng khi yêu) và 2046, đồng thời là một nhiếp ảnh gia nổi tiếng. Ông cũng đã mở triển lãm trưng bày các tác phẩm nghệ thuật của mình và nói về những năm tháng theo học ở trường đại học cùng thời gian làm việc với các bộ phim châu Á từ thập niên 1980. Nhà quay phim người Úc cũng đã phát hành hai cuốn sách mới, có tựa đề 'Why I Am Not A Painter' và 'Of the Film'. Thường người đứng đằng sau máy quay dĩ nhiên ít nổi tiếng bằng người xuất hiện trên màn ảnh lớn nhưng Christopher Doyle đang thay đổi điều đó. Là một trong số những người được phỏng vấn yêu thích bởi những câu trả có phần hơi… cùn và vui tươi, tính cách bí ẩn của Doyle nhanh chóng trở nên nổi tiếng như những bộ phim của ông.

christopher doyle mot nguoi dac biet
Cùng đạo diễn Vương Gia Vệ

Ông đã sát cánh với đạo diễn Wong Kar-wai trong nhiều bộ phim của anh ấy. Thời điểm khó khăn nhất khi làm việc với anh ấy là gì?

Mọi thời điểm đều khó khăn. Khi chúng tôi đang làm mọi việc với sự cố gắng hết sức, và đó là – biết dùng từ gì bây giờ nhỉ - tập trung và mãnh liệt. Một lần nữa, nó là một quá trình. Một quá trình rất đặc biệt mà hầu hết mọi người không dám tham gia.

Và sau tất cả những điều đó, sau khi chúng tôi làm việc trong một thời gian dài, chúng tôi đã cố gắng điều này, thêm điều này sau đó thêm một điều nữa, và chúng tôi nghĩ mình đã làm được. Anh ấy cũng sẽ nói với tôi, "Chris, đó là tất cả những gì ông có thể làm đúng không?” Đây là một câu hỏi rất quan trọng bởi vì đôi khi tôi trả lời, “Đúng vậy, đó là tất cả những gì tôi có thể làm.

Tôi muốn về nhà và chúng ta đã làm rất tốt.” Hoặc đôi khi tôi nói, “Ừ, có thể anh nói đúng. Ánh sáng có lẽ vẫn chưa được tốt lắm, góc đặt máy hay ý tưởng không phải là thứ tốt nhất tôi có thể làm hôm nay…” Vì vậy, câu hỏi “Đó có phải là tất cả những gì bạn có thể làm không?" là một câu hỏi rất quan trọng đối với tất cả mọi người. Bạn nên tự hỏi mình hàng ngày và anh ấy hỏi tôi như thế mỗi ngày

christopher doyle mot nguoi dac biet
Christopher Doyle nổi tiếng với phong cách quay phim độc đáo

Ông hãy nói đôi điều về hai cuốn sách “Why I Am Not A Painter” “Of the Film?

Tôi thích viết và đọc. Thực ra, tôi đọc thường xuyên hơn là đi xem phim. Đối với tôi, từ ngữ là công cụ cơ bản và là một phần của cuộc đời tôi. Trước đây, tôi đã làm một số cuốn sách. Nhưng khoảng hai hoặc ba năm trước, tôi nhận được cỡ 2.000 cuộc gọi từ mọi người hỏi, "Sách của tôi ở đâu?". Tôi đáp - “Tôi không biết bạn đang nói về cái gì?” Hóa ra, có ai đó đang bán sách của tôi trên mạng ở Trung Quốc và đã bán được 2.000 bản mà không có bất kỳ cuốn sách nào tồn tại. Vì vậy, tôi nghĩ có lẽ nếu chúng ta không thể đánh bại họ, hãy tham gia cùng họ.

Tựa đề cuốn sách Why I Am Not A Painter là tên bài thơ của một nhà thơ nổi tiếng người Mỹ, Frank O’Hara. Về cơ bản nó nói về quá trình: Tác giả đi gặp bạn mình là họa sĩ, họ nói về bức tranh, sau đó ông ấy đi và viết một số bài thơ, lúc ông ấy quay lại, bức tranh rất khác. Tôi nghĩ đó là cách mọi người tồn tại. Nếu bạn đi ăn tối với ai đó, cuộc trò chuyện sẽ đưa bạn đến một nơi nào đó. Tôi không phải là họa sĩ. Nhưng tôi nghĩ quá trình vẽ rất giống với quá trình quay phim.

Of The Film bao gồm những hình ảnh từ những bộ phim mà tôi đã thực hiện. Vâng, có những thứ nhất định liên quan nhiều hơn đến chính bộ phim và có những câu chuyện giống như một vài khoảnh khắc hài hước mà chúng tôi đã chia sẻ với một số nhà làm phim khác.

Khán giả mong đợi điều gì khi họ đến triển lãm giới thiệu 2 cuốn sách này?

Tôi hy vọng họ không mong đợi bất cứ điều gì. Họ sẽ ngạc nhiên về những gì họ nhìn thấy. Tôi hy vọng những gì ở triển lãm sẽ mang lại cho họ một cách nhìn mới, một cách khác hoặc khuyến khích họ một cách tích cực hơn khi xem xét mọi thứ có thể được thực hiện như thế nào và nghệ thuật là gì? "Nếu tôi có thể làm điều đó, bạn cũng có thể" - tôi nghĩ đó là thông điệp. Đây là một cách khác để tôi nói chuyện với những người có thể hoặc không thể xem phim, hoặc có thể không nghĩ rằng các bộ phim dành cho họ, hoặc có thể không nghĩ những gì chúng tôi đang làm là thú vị. Vì vậy, nó chỉ là một cuộc đối thoại.

Trong tất cả các bộ phim ông đã thực hiện, đâu là bộ phim đáng nhớ nhất của ông?

Bộ phim đáng nhớ nhất là bộ phim tiếp theo. Nhất định phải là như vậy. Bộ phim hay nhất phải là bộ phim tiếp theo của bạn nếu không bạn nên nghỉ hưu hoặc mua một ngôi nhà ở vùng nông thôn hoặc đi tù, hoặc bất cứ điều gì. Ý tôi là nếu bạn nghĩ những gì bạn đã làm là hoàn hảo thì đó là điều tốt. Nhưng nếu bạn nghĩ rằng bạn lẽ ra có thể làm tốt hơn thì điều đó là không tốt. Tôi nghĩ điều này quan trọng bởi nó là một thế giới ám ảnh, giống như một sự cam kết, bởi vì nó là sự tồn tại chứ không chỉ là nỗ lực nghệ thuật hay thương mại hoặc một thương vụ kinh doanh. Nó phải là sự tồn tại, nếu không phải nghĩa là bạn làm chưa tốt.

christopher doyle mot nguoi dac biet
Christopher Doyle trên hiện trường

Ông đến với công việc quay phim như thế nào?

Ai đó đã cho tôi một chiếc máy ảnh, từ lâu rồi, ở Đài Loan. Trước đó, tôi chưa bao giờ sử dụng máy ảnh. Nó đến rất ngẫu nhiên kiểu việc gì đến phải đến và tôi đã rất ngạc nhiên rằng những gì tôi nhìn thấy và những gì camera cho thấy là rất khác nhau. Đến giờ tôi vẫn rất ngạc nhiên!

Chụp ảnh và quay phim khác nhau như thế nào?

Tôi đã từng nói rằng nhiếp ảnh vẫn là nhiếp ảnh. Nhiếp ảnh vẫn là những gì giống như tên gọi của nó. Đối với tôi, có nghĩa là cá chết trên đĩa, như trong một bức tranh vào thế kỷ 19 hoặc trước đó. Nó thiếu sự chuyển động mà điện ảnh có, bộ phim có. Đối với tôi, máy quay luôn khiêu vũ với các diễn viên và tôi thích nhảy, thích di chuyển. Tôi nghĩ điều đó sẽ giống như sự cho đi và nhận lại. Đó là sự khác biệt lớn đối với tôi.

Ông đã làm việc với rất nhiều ngôi sao và các nam, nữ diễn viên nổi tiếng. Ông thích làm việc với ai nhất?

Leslie Cheung Trương Quốc Vinh, tất nhiên rồi. Tony Leung Chiu-wai Lương Triều Vỹ, Maggie Cheung Trương Mạn Ngọc và Asano Tadanobu. Tôi nhận thấy rằng, đặc biệt là với các nữ diễn viên, tôi rất hài lòng khi đem lại cho họ sự tự tin. Bạn đã thấy điều đó với Jessie Li trong Port of Call. Đó là cho và nhận. Bạn tìm thấy điều đó với mỗi diễn viên, còn nếu việc này không hiệu quả, họ sẽ chỉ nói, "Không, hôm nay tôi đã làm đủ rồi.” Niềm tin phải là vấn đề ở việc cho và nhận. Đó là sự trao đổi năng lượng giữa máy quay và người ở phía trước máy quay.

christopher doyle mot nguoi dac biet
Đối với tôi, máy quay luôn khiêu vũ với các diễn viên

Tôi luôn nói rằng có ba người - người đứng trước máy quay, khán giả và tôi – đang cố gắng chia sẻ năng lượng đó. Tôi nghĩ đó chính là những gì thuộc về điện ảnh. Nó giống như một cổng thông tin, một phương tiện kết nối giữa năng lượng của diễn viên với những dự đoán, sự thích thú, sự ngạc nhiên của khán giả.

Ai đã đặt tên tiếng Trung cho ông, Đỗ Kỳ Phong, và có gì đặc biệt đằng sau ý nghĩa cái tên đó không?

Giáo viên tiếng Trung của tôi đã đặt tên này cho tôi khi tôi đến Hồng Kông để học tiếng Trung tại Đại học Chinese University of Hong Kong. Nhưng tôi phải nói với bạn điều này: Christopher Doyle nghĩ rằng Đỗ Kỳ Phong đã nhận được quá nhiều. Và Đỗ Kỳ Phong nghĩ rằng Christopher Doyle là một nỗi đau - anh ta đã không làm việc chăm chỉ. Bạn sẽ thấy trong cuốn sách có một vài cuộc đối thoại giữa họ. Họ không phải là cùng một người.

Ông đã làm việc trong ngành công nghiệp điện ảnh Hồng Kông hơn 30 năm. Ngành công nghiệp đã thay đổi như thế nào trong khoảng thời gian này và ông cảm nhận thế nào về những thay đổi đó?

Mọi người đều học tiếng Trung phổ thông. Đó là sự thay đổi lớn nhất. Mọi người đều phải học tiếng phổ thông và tôi đoán một phần lỗi là ở tôi. Các bộ phim là một nỗ lực về mặt thương mại, hoặc tốn rất nhiều tiền để làm phim hoặc bạn có thể làm phim bằng điện thoại của mình.

christopher doyle mot nguoi dac biet
The White Girl - bộ phim mới nhất Christopher Doyle dùng Fisheye Camera ghi hình

Vì vậy, các bộ phim phải có một loại bao bì hoặc năng lượng nhất định khi đưa cho chúng ta một số tiền nhất định để kiếm tiền. Đó là quá trình tiếp thị. Đây chính là thay đổi lớn - thị trường chuyển động. Nhưng trong một số trường hợp, vài người trong số chúng tôi không quan tâm.

Chúng tôi đã thực hiện hai bộ phim lấy bối cảnh Hồng Kông là Hong Kong Trilogy, câu chuyện kể bởi ba thế hệ người Hong Kong thực sự và The White Girl. Bên cạnh đó, nếu chúng ta không lên tiếng, không sử dụng ngôn ngữ, không gian riêng của chúng ta, tôn vinh không gian riêng của chúng ta và những câu chuyện của chính chúng ta, chúng ta sẽ biến mất hoàn toàn. Chúng tôi không muốn điều đó xảy ra. Tôi không muốn điều đó xảy ra. Vì vậy, chúng tôi sẽ làm phim Hồng Kông.

Sắp tới, ông có kế hoạch gì mới không?

Bạn muốn xem thời gian biểu của tôi ư? Tôi không muốn xem thời gian biểu của mình. Tôi không biết. Làm phim hoặc là hạn hán hoặc lũ lụt. Nó luôn như thế. Còn hiện tại, tôi rất bận. Ba, bốn tháng trước, tôi ít bận rộn hơn nhiều.

Những điều có thể bạn chưa biết về Christopher Doyle

Ông nói tiếng Trung tốt hơn tiếng Anh

Sau khi rời quê nhà nước Úc, Doyle tới Đài Loan để học tiếng Trung phổ thông và cho tới giờ, do sống ở châu Á quá lâu, nên tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ 2 của ông.

christopher doyle mot nguoi dac biet
Tôi thích viết và đọc. Thực ra, tôi đọc thường xuyên hơn là đi xem phim

Doly (tên thân mật của ông) không chỉ thành thạo tiếng Trung, tiếng Anh mà còn biết tiếng Pháp và tiếng Quảng Đông. Ông vẫn đang tiếp tục học thêm nhiều ngôn ngữ khác gồm tiếng Tây Ban Nha và tiếng Thái.

Ông từng làm công việc chăn nuôi gia súc

Khi còn trẻ, Doly làm nhiều công việc vặt khác nhau để kiếm tiền đi du lịch. Các việc ông từng làm là chăn bò ở Ấn Độ, công nhân khoan dầu ở Trung Đông và làm y tá ở Đông Nam Á. Được biết, ông thậm chí còn làm thuê trên một con tàu của Na Uy trong khoảng thời gian 3 năm.

Ý nghĩa tên tiếng Trung - Đỗ Kỳ Phong

Tên này có nghĩa là tựa như ngọn gió “like the wind” và nó có ý nghĩa hơn nếu bạn đã từng đọc một cuộc phỏng vấn với nhà làm phim có tinh thần tự do này! Doyle sử dụng tên này khi ông ở Trung Quốc hoặc Hồng Kông – nơi ông sống phần lớn thời gian - và tự coi mình là một nhà làm phim Trung Quốc, chứ không phải là người Úc.

christopher doyle mot nguoi dac biet
Ông coi hầu hết phim Hollywood đều là những bộ phim làm lại lười nhác của những bộ phim cũ

Ông làm lại phim Psycho mà không xem bản phim gốc

Doyle làm lại Psycho của Alfred Hitchcock năm 1998 với đạo diễn Gus San Vant - mà chưa từng xem bản gốc. Doyle cũng nổi tiếng vì không đọc kịch bản các bộ phim, thay vào đó là “lướt qua” chúng và chỉ chú trọng cảm xúc nào đã điều khiển mình.

Doyle ghét Hollywood

Hollywood là một khu vực đáng khinh miệt đối với Doyle, từ việc ông đả kích chiến thắng Oscar của nhà quay phim Claudio Miranda cho phim Life of Pi đến chuyện gọi hội đồng chấm giải Oscar là những “lão già Khốt ta bít”. Ông coi hầu hết phim Hollywood đều là những bộ phim làm lại lười nhác của những bộ phim cũ, và tin tương lai cùng những sáng tạo độc đáo là của điện ảnh châu Á.

christopher doyle mot nguoi dac biet
Những thước phim đậm chất Christopher Doyle (cảnh phim In the mood for love)

Ông đã đạt rất nhiều giải thưởng

Doyle đã được khen ngợi bởi National Society of Film Critics (Hiệp hội các nhà phê bình phim quốc gia), các nhà phê bình phim ở New York và Chicago, và giành giải thưởng Golden Horse, giải thưởng điện ảnh Hồng Kông, Liên hoan phim quốc tế Venice và Viện phim Úc (nay là AACTA). Điều này, cộng với quá trình làm việc với những tên tuổi lớn như Wong Kar-wai, M. Night Shyamalan, Jon Favreau và Phillip Noyce, đã giúp ông củng cố danh tiếng quốc tế của mình.

Ông không được đào tạo chính quy về điện ảnh

Doyle chưa bao giờ học làm phim hay quay phim. Ông trích dẫn thực hành, đam mê và kinh nghiệm làm nền tảng cho những bộ phim tuyệt đẹp của mình. Cách quay phim của ông không phô trương, nhưng được cách điệu - sự tập trung vào cận cảnh với hành động bị mờ ở phông nền khiến cho người xem cảm nhận độ dài, sâu của các cú máy và màu đậm mang đến sự sống động cho bộ phim.

christopher doyle mot nguoi dac biet
Cảnh trong phim Chungking Express (Đạo diễn Vương Gia Vệ, quay phim Christopher Doyle)

Ông được gọi là Keith Richards của các nhà làm phim

Doyle có được xem là hơi nổi loạn, và giống như một phiến quân. Xu hướng đi lạc chủ đề trong các cuộc phỏng vấn của ông đã khiến nhiều nhà báo biết những câu chuyện rock ‘n’ roll thú vị, tất nhiên có thể trích dẫn được, về các bữa tiệc đóng may say túy lúy và những đoạn phim gợi cảm về những cuộc phiêu lưu kỳ quặc của ông. Doyle làm việc chăm chỉ và chơi hết mình - mặc dù hiện ông đã ở tuổi sáu mươi.

Ông thường làm việc với bạn bè của mình

Các dự án điện ảnh của Doyle thường xuất phát từ sự hợp tác với những người bạn làm phim của ông, điều này đã dẫn đến một số quan hệ đồng nghiệp tuyệt vời. Có lẽ mối quan hệ chuyên nghiệp nổi tiếng nhất của ông là với đạo diễn Wong Kar-wai Vương Gia Vệ kéo dài 13 năm và họ đã cùng nhau hoàn thành 7 bộ phim đình đám. Các tác phẩm như Chungking Express và In the Mood for Love đã nhận được những mỹ từ ca ngợi giới phê bình quốc tế, và đã có được vị trí vững chắc trong lịch sử điện ảnh Trung Quốc cũng như điện ảnh quốc tế ở phương Tây.

christopher doyle mot nguoi dac biet Bí mật 7 bộ phim ăn khách nhất Hồng Kông
christopher doyle mot nguoi dac biet Allen Leung: Điều cần duy nhất là lòng kiên trì

Thái Sơn