Đạo diễn Thanh Hiệp trăn trở về chất lượng lý luận phê bình sân khấu

	Chương trình kỷ niệm 99 ngày sinh của cố GSTS Trần Văn Khê: Ấm áp tình nghệ sĩ
	Đạo diễn Thanh Hiệp hội ngộ các nữ nghệ sĩ tên tuổi trong phim ‘Về quê’

Đạo diễn Thanh Hiệp đã trình bày tham luận và nhận được sự hưởng ứng của các nghệ sĩ tại Đại hội. Bài tham luận “Nâng cao chất lượng lý luận phê bình sân khấu trong thời đại 4.0” được anh đưa ra những giải pháp cấp thiết xây dựng đội ngũ lý luận phê bình sân khấu, góp phần thúc đẩy sự phát triển của sân khấu hôm nay.

Nhà báo - Đạo diễn Thanh Hiệp trình bày tham luận

“Hàng năm Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật trung ương đều tổ chức trao tặng thưởng của Ban Bí thư Trung ương Đảng cho các tác phẩm lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật xuất sắc. Đây là tín hiệu đáng mừng vì những tác phẩm được tặng thưởng đều có tính thực tiễn, ứng dụng cao vào đời sống văn học, nghệ thuật, mang lại hy vọng cho sự chuyển biến tích cực của văn học, nghệ thuật nước nhà, trong đó có lý luận phê bình sân khấu” – Nhà báo – đạo diễn Thanh Hiệp nói.

Nhận diện đời sống văn học, nghệ thuật thời đại 4.0

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đưa xã hội phát triển ở một tầm cao mới và đặt ra cho nghệ thuật sân khấu Việt Nam nhiều thách thức mà nếu bản thân những người làm sân khấu không tự đổi mới để phù hợp, thì diện mạo sân khấu sẽ khó có những hình thức biểu diễn độc đáo thu hút công chúng, đồng thời đời sống lý luận phê bình sân khấu cũng khó đạt được chất lượng khi không theo kịp sự phát triển đó.

Cuộc cách mạng công nghiệp 3.0, đặc biệt sự ra đời của internet đã tác động mạnh đến nghệ thuật sân khấu Việt Nam. Nhiều tác phẩm sân khấu được truyền đến đông đảo khán giả từ nông thôn đến thành thị, từ trong nước đến nước ngoài… thông qua các băng đĩa.

Và hôm nay, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 là cách mạng khoa học và công nghệ mới, hội tụ ở đỉnh cao của các lĩnh vực: Công nghệ in 3D, Công nghệ sinh học, Công nghệ vật liệu mới, Công nghệ tự động hóa trong chuyển cảnh - lắp đặt ánh sáng; Vận dụng kỹ xảo, người máy… Nói chung, sự xuất hiện của cuộc cách mạng này đòi hỏi các rạp hát, nhà hát sân khấu phải được thiết kế, xây dựng, nâng cấp sao cho phù hợp, nhằm vừa đáp ứng yêu cầu của công việc sáng tạo nghệ thuật, vừa thỏa mãn nhu cầu, thị hiếu thẩm mỹ luôn đổi mới của khán giả.

Do đó, để tồn tại và phát triển, sân khấu Việt Nam phải được hiện đại hóa, đáp ứng nhu cầu của công chúng hôm nay.

Để hòa nhập với kỷ nguyên cách mạng công nghiệp 4.0, sân khấu Việt Nam phải thay đổi về bộ máy tổ chức nhân sự, về phương thức hoạt động để tiếp cận khán giả, nếu không sẽ bị đào thải theo quy luật cạnh tranh trên thị trường, quan trọng hơn, đội ngũ lý luận phê bình cũng cần nâng cao chất lượng để định hướng thẩm mỹ cho khán giả sân khấu trước cơn lốc tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Lý luận phê bình sân khấu cũng phải bắt kịp với sự phát triển của thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, để nắm bắt, phản ánh nhanh nhạy những vấn đề xã hội mới, mang tư tưởng của thời đại, sao cho phù hợp với nhu cầu, thị hiếu thẩm mỹ của khán giả mới.

Cách mạng công nghiệp 4.0 còn thúc đẩy sự liên kết liên văn hóa giữa các quốc gia, giúp các nghệ sĩ gia tăng hiểu biết, tương tác với các nền nghệ thuật sân khấu khác trên thế giới. Và đội ngũ lý luận phê bình sân khấu phải có cái nhìn thấu đáu, phân tích sắc bén không chỉ trên báo in và trên báo mạng điện tử, vận dụng hình thức đa phương tiện để đẩy mạnh hơn tính lý luận, cảnh bảo nguy cơ đánh mất bản sắc văn hóa dân tộc, đặt các nghệ sĩ đứng trước thách thức bảo tồn di sản nghệ thuật sân khấu truyền thống.

NSND Trần Ngọc Giàu - Chủ tịch Hội Sân khấu TP.HCM

Giải pháp nâng cao chất lượng lý luận phê bình sân khấu

Làm thế nào giải quyết được hài hòa mối quan hệ giữa nội sinh với ngoại sinh là điều không đơn giản đối với đội ngũ lý luận phê bình sân khấu hôm nay. Bởi lẽ, nếu tiếp nhận cái ngoại sinh không cẩn trọng, sẽ làm di sản sân khấu truyền thống của dân tộc bị mai một, biến tướng; ngược lại, nếu chỉ lo bảo tồn di sản, không phát huy giá trị của di sản cho phù hợp với xã hội đương đại, thì di sản khó tồn tại bền vững. Ngòi bút của từng cá nhân nhà lý luận phê bình cần nâng cao, dù sân khấu Việt Nam còn chậm đổi mới, chưa có nhiều chuyển đổi tích cực, chưa thích ứng kịp với những tác động của cách mạng công nghiệp 4.0.

Trước thị hiếu tiếp nhận tác phẩm văn học, nghệ thuật của công chúng nói chung có xu hướng ngày càng phân hóa mạnh mẽ, xuất hiện sự đan xen phức tạp giữa thị hiếu lành mạnh, tiến bộ với xu hướng thích sự hiếu kỳ, a dua, nhận thức và thẩm mỹ lệch lạc… Sự phức tạp đó đang tác động hằng ngày đến sân khấu. Thời gian qua, công tác tư tưởng trong lĩnh vực văn hóa vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Nhiều chương trình giải trí như gameshow nhảm nhí, truyền hình thực tế thiếu tính giáo dục, không có tính thẩm mỹ xuất hiện ngày càng nhiều trên sóng truyền hình đã ảnh hưởng đến đời sống tinh thần của khán giả.

Đội ngũ lý luận phê bình sân khấu tại TP.HCM gần hai năm qua đã kịp thời tập hợp lại những cây bút chuyên viết về văn hóa nghệ thuật của các cơ quan truyền thông (báo in, đài phát thanh, đài truyền hình), tổ chức sinh hoạt dưới hình thực CLB Phóng viên sân khấu thuộc Hội Sân khấu TP.HCM. Chúng tôi đã được sự hướng dẫn, dìu dắt của NSND đạo diễn Trần Minh Ngọc, qua đó, những ngòi bút chuyên viết báo nay đã được nâng cao chất lượng về lý luận phê bình sân khấu. Từng cá nhân đã có những chuyển biến tích cực, đồng lòng chung sức giới thiệu những tác phẩm sân khấu hay, phê bình những tác phẩm chưa hay và tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, đẩy mạnh hiệu quả công tác lý luận phê bình văn học nghệ thuật tại TP.HCM.

Qua từng chuyên đề, những buổi thảo luận, CLB đã đề ra nhiều giải pháp để có những bài viết mang tính lý luận phê bình đối với các tác phẩm sân khấu từ sàn diễn đến các kênh Youtube, diễn đàn xã hội.

Tuy nhiên, giải pháp này chưa hẳn là mũi nhọn, vấn đề chính từng ngòi bút phải trang bị thêm kiến thức, bản lĩnh chính trị, nâng cao trách nhiệm đối với sản phẩm báo chí mang tính lý luận.

Trong nhiệm kỳ VIII, Ban chấp hành Hội Sân khấu TP.HCM sẽ đẩy mạnh việc tổ chức tập huấn, hội thảo, chuyên đề về vấn đề tìm ra giải pháp mang tính khả thi; đề xuất tổ chức trang tin điện tử về lý luận phê bình sân khấu, góp phần nâng cao chất lượng trong thời đại công nghiệp 4.0.

NSND đạo diễn Trần Minh Ngọc, đạo diễn NSND Trần Ngọc Giàu sẽ là đầu tàu, tổ chức hội thảo, chuyên đề, đặt ra những đề dẫn để Ban lý luận phê bình Sân khấu, CLB Phóng viên Sân khấu, Chi hội tác giả cùng ngồi lại, trao đổi, tạo sự liên kết để góp phần vực dậy sàn diễn.

Giải pháp khắc phục những hạn chế trong hoạt động văn học nghệ thuật thành phố trong đó có sân khấu chính là bồi dưỡng thêm những nhà quản lý nghệ thuật có chuyên môn, am hiểu về từng chuyên ngành mà mình phụ trách.

Một thông điệp vui, thành phố xây dựng chuyên đề “Góc nhìn văn hóa” trên các phương tiện truyền thông đại chúng để đối thoại với người dân, văn nghệ sĩ… về những vấn đề văn hóa thời sự, cấp thiết. Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh đã từng đề nghị Hội đồng Lý luận phê bình văn học, nghệ thuật tiếp tục phát huy vai trò tham mưu của mình, cần có những kiến nghị với thành phố để xây dựng đề án phát triển văn hóa thành phố trong 10 năm tới, chú ý đến việc hình thành hệ sinh thái văn hóa của thành phố.

Đồng thời, Hội đồng Lý luận phê bình nghệ thuật TP.HCM cần phối hợp các Ban, Ngành khảo sát đời sống văn hóa của người dân thành phố, từ đó rà soát, đánh giá lại hiệu quả hoạt động của các hội, công tác quản lý nhà nước trên lĩnh vực văn hóa, tạo tiền đề để xây dựng thành phố văn hóa trong tương lai.

Như vậy, hoạt động lý luận phê bình sân khấu phải là sự tổng hợp của phê bình nói với phê bình báo chí; phê bình ngay trong quá trình tác phẩm đang hình thành và sau khi tác phẩm sân khấu ra đời, phê bình của quần chúng và phê bình mang tính tổng hợp khoa học một cách chuyên nghiệp.

Ở góc nhìn đó, chúng ta khẳng định sự đóng góp tích cực và có ý nghĩa thực tiễn của lý luận phê bình sân khấu đối với những đổi mới, phát triển của đời sống sân khấu rất cần thiết.

Ban chấp hành

Kiên trì xây dựng và tổ chức lại đời sống lý luận phê bình sân khấu

Trước hết, đội ngũ báo chí chuyên viết về văn hóa nghệ thuật tại TP.HCM cần tập trung trí tuệ để củng cố và làm rõ cơ sở lý luận cho hoạt động lý luận phê bình văn học nghệ thuật, trên cơ sở lĩnh hội các quan điểm nghệ thuật được Đảng xác định, thực tiễn sinh động của đời sống văn nghệ dân tộc, văn nghệ thế giới và kinh nghiệm sáng tạo của các thế hệ để làm phong phú tầm hiểu biết của người làm công tác phê bình về hoạt động nghệ thuật trong thời đại công nghiệp 4.0.

Điều đó có nghĩa là cần xác lập sâu hơn nữa quan điểm và phương pháp làm việc, trang bị kiến thức, phương tiện kỹ thuật số cho đội ngũ phê bình để kiên quyết giữ vững những giá trị lý luận đích thực đã làm đường hướng phát triển và thành tựu của văn nghệ dân tộc thời hiện đại.

Hoạt động lý luận phê bình sân khấu phải được tổ chức lại dưới sự hoạch định của Ban chấp hành Hội Sân khấu TP.HCM, nhằm tạo được bầu không khí tìm tòi sáng tạo, cởi mở cả trong sáng tác và phê bình, trong quan hệ giữa phê bình và sáng tác, xây dựng tinh thần đối thoại, tranh luận thật sự dân chủ, bình đẳng và nghiêm túc về mọi vấn đề, nêu cao trách nhiệm trước mục tiêu góp phần làm cho sân khấu phát triển.

Một số hình ảnh tại buổi Đại hội đại biểu:

Đạo diễn Thanh Hiệp hội ngộ các nữ nghệ sĩ tên tuổi trong phim ‘Về quê’ (TGĐA) - Là tác giả kịch bản của bộ phim truyền hình dài 35 tập do ...

Đạo diễn Thanh Hiệp cùng đoàn nghệ sĩ đến miền núi Hà Giang vì… 'Chuyện tình Khau Vai' (TGĐA) - Với mong muốn thay đổi cách làm và cách nhìn nhận về nghệ ...