NSƯT Lê Thiện: Một đời cống hiến cho cải lương, một gương mặt 'bà nội' được triệu người yêu mến

	'Oan gia bùm chéo': Câu chuyện tình làng nghĩa xóm
	'Cô Thắm về làng 3': Hương vị đặc trưng của ngày Tết

Tuổi xanh bên đoàn văn công — bước chân sớm vào nghệ thuật

Quê gốc ở phường Bồng Sơn (Hoài Nhơn, Bình Định), Lê Thiện được tuyển vào đoàn văn công khi còn rất trẻ — chỉ khoảng 11–13 tuổi — rồi theo đoàn hoạt động khắp nơi. Thời kỳ chiến tranh, những năm tháng lưu diễn giữa bom đạn đã hun đúc trong bà một bản lĩnh, cùng một sự nhạy cảm nghệ thuật sâu sắc. Những trải nghiệm sớm ấy chính là “vốn sống” giúp bà tạo nên những vai diễn đời hơn, có chiều sâu.

Sân khấu cải lương là quê hương nghệ thuật của Lê Thiện. Với chất giọng và cảm xúc dày dặn, bà để lại dấu ấn trong nhiều vở kịch, nhiều tuyến nhân vật — từ những vai hiền hậu, bà mẹ đến những nhân vật có chiều kích lịch sử. Tên tuổi bà gắn liền với các vở kinh điển như Dệt gấm, Khuất Nguyên, Tiếng sấm Tây Nguyên, Mùa xuân, Ánh sáng phù du, Thạch Sanh - Lý Thông, Hòn đảo thần Vệ Nữ và vai Lý Thần Phi trong Rạng ngọc Côn Sơn được coi là một trong những vai để đời. Trên hành trình ấy, bà dần được khán giả và đồng nghiệp tôn trọng — không chỉ bởi kỹ thuật, mà bởi thái độ sống và làm nghề nghiêm túc.

Những người từng xem bà diễn nhớ đến Lê Thiện không chỉ vì tiếng hát hay hay ngôn ngữ cơ thể chuẩn mực, mà còn vì “cái nhìn” của bà — ánh mắt có thể kể một câu chuyện dài mà không cần quá nhiều lời. Chính sự chân thành ấy khiến những vai bà thủ vai trở nên gần gũi, dễ đi vào lòng khán giả.

NSƯT Lê Thiện

Sang màn ảnh nhỏ, trở thành “bà nội quốc dân”

Khi nghệ thuật truyền hình và điện ảnh phát triển, Lê Thiện dần xuất hiện trên màn ảnh với những vai bà, vai mẹ, vai người phụ nữ thâm trầm — và ở đó bà bất ngờ được một thế hệ khán giả mới yêu mến. Khái niệm “bà nội” trong văn hóa đại chúng Việt Nam bỗng có một gương mặt: hài hước, ấm áp và đôi khi rất bá đạo — Lê Thiện được báo chí gọi là một trong những “bà nội quốc dân”, bởi khả năng vừa làm mềm câu chuyện, vừa khiến khán giả bật cười hoặc rưng rưng chỉ bằng một nét mặt. Sự chuyển dịch từ sàn diễn cải lương lên màn hình là hành trình khéo léo: bà giữ được chất sân khấu nhưng biết tiết chế để phù hợp ngôn ngữ điện ảnh, truyền hình.

Các bộ phim, chương trình truyền hình gần đây đã khai thác triệt để thế mạnh nhân hậu và hài hước của bà; nhiều vai nhỏ nhưng để lại ấn tượng, khiến khán giả trẻ hôm nay nhớ đến bà như một hình tượng thân thuộc của mối dây gia đình, của ký ức tuổi thơ và của sự an ủi.

Người thầy, người đồng nghiệp và trách nhiệm với nghề

Ngoài vai trò diễn viên, Lê Thiện từng đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ quản lý, đào tạo trong giới cải lương — bà từng là Phó giám đốc Nhà hát Trần Hữu Trang, nơi bà góp phần vun đắp đời sống sân khấu và truyền nghề cho lớp trẻ. Bà thường được nhớ đến như một người nghiêm khắc nhưng đầy tận tâm trong công việc đào tạo diễn viên, đặc biệt là trong việc giữ lửa cho các tuyến diễn cổ, diễn lịch sử — những đề tài mà bà rất trân trọng vì tầm vóc văn hóa, lịch sử của chúng.

Nhiều đồng nghiệp, học trò nhắc đến bà với sự biết ơn: bà dạy không chỉ kỹ thuật mà còn dạy cách sống với nghề, cách giữ đạo đức nghề nghiệp và cách hiểu nhân vật bằng trái tim. Ở một nghề dễ nảy sinh cám dỗ và thị phi, Lê Thiện chọn lối đi bền bỉ và nghiêm túc — điều đó làm nên uy tín của bà trong mắt đồng nghiệp.

Thẳng thắn, giản dị và không quá bận tâm danh hiệu

Trong cuộc đời nghệ thuật kéo dài, Lê Thiện từng được vinh danh nhưng bà không phô trương điều đó. Ở tuổi xế chiều, bà tâm sự rằng điều bà trân quý nhất là tình cảm khán giả dành cho nhân vật của mình, chứ không phải các danh hiệu. Một số bài phỏng vấn ghi lại thái độ khá điềm tĩnh của bà khi nhắc đến những chuyện hào quang: bà thậm chí nói “bỏ danh hiệu NSND ra khỏi đầu”. như một cách tỏ bày rằng bản thân không ham chạy danh mà chỉ muốn giữ nghề. Cách nói ấy phản ánh một nhân cách nghệ sĩ giản dị, thực tế và đầy trân trọng nghề nghiệp.

Đời thường: giản dị, ấm áp — và những lo toan sức khoẻ

Cuộc sống đời thường của Lê Thiện không hoành tráng. Bà sống giản dị, dành nhiều thời gian cho gia đình, dành tình cảm cho học trò và sân khấu. Tuy nhiên tuổi tác cùng những va chạm trong nghề cũng mang đến hệ quả: năm 2021, bà từng gặp tai nạn ngã dẫn đến nứt xương sống, phải nhập viện và tạm hoãn một số hoạt động nghệ thuật để dưỡng thương. Tin tức về sức khỏe của bà từng khiến đồng nghiệp và khán giả lo lắng, và nhiều người đến viện thăm hỏi vì trân trọng một đời cống hiến.

Dẫu cuộc sống không thiếu vất vả, bà vẫn giữ nụ cười, giữ tinh thần lạc quan — điều mà nhiều người gọi là “tràng cười” đặc trưng của bà: ánh cười giản dị nhưng có sức lan tỏa, khiến không khí xung quanh ấm hơn ngay cả trong thời điểm khó khăn.

Di sản mà Lê Thiện để lại không chỉ là danh mục vai diễn hay tấm huân chương treo trên tường, mà là cả một thế hệ khán giả và đồng nghiệp đã học được về cách sống với nghề: trân trọng cảm xúc, giữ tính trung thực trước nhân vật và trước công chúng. Bà đã góp phần duy trì và phát triển mạch nguồn cải lương truyền thống, đồng thời chuyển hóa tinh thần đó vào ngôn ngữ điện ảnh, truyền hình đương đại — một cây cầu hiếm hoi nối hai thế hệ khán giả.

Nhiều bài báo và phỏng vấn gần đây nhắc đến bà như một hình mẫu của nghệ sĩ cống hiến: không ồn ào, không bon chen, nhưng đủ ấm để khán giả tìm đến mỗi khi cần một khuôn mặt thân quen mang lại cảm giác an toàn và hoài niệm.

Khi nhìn lại hơn sáu thập niên hoạt động nghệ thuật, người ta thấy ở Lê Thiện một biểu tượng của sự bền bỉ và trung thực. Bà đã qua bao thay đổi của lịch sử, của thị hiếu, nhưng giữ nguyên phẩm chất cốt lõi: yêu nghề, tôn trọng khán giả và sống có trách nhiệm với nghệ thuật. Với nhiều người, bà không chỉ là một diễn viên — bà là hình ảnh của một thế hệ nghệ sĩ đã truyền cảm hứng, đã ôm ấp ký ức dân tộc và đưa những câu chuyện đời thường lên sân khấu, lên màn hình, để mỗi khán giả khi rời rạp, còn mang theo một chút ấm áp và suy ngẫm.

	'Oan gia bùm chéo': Câu chuyện tình làng nghĩa xóm
	'Cô Thắm về làng 3': Hương vị đặc trưng của ngày Tết