Ngôi sao xanh Cánh diều vàng Bông sen vàng Haniff Oscar Cannes Venice

NSƯT Mai Châu – ‘Bà Nghị Quế' của 'Chị dậu' đã mãi ra đi

(TGĐA) - Làng điện ảnh Việt Nam đón nhận một tin buồn khi NSƯT Mai Châu, gương mặt gạo cội với vai bà Nghị Quế kinh điển trong phim Chị Dậu, trút hơi thở cuối cùng tại Hà Nội, hưởng thọ 98 tuổi. Sự ra đi của bà không chỉ để lại khoảng trống lớn trong lòng người hâm mộ mà còn đánh dấu sự khép lại của một hành trình nghệ thuật đầy cống hiến

	Nghệ sĩ Ưu tú Mai Châu qua đời
	Nhìn lại những vai diễn để đời của Nghệ sĩ Ưu tú Mai Châu

Hành trình từ cô tiểu thư xứ Nghệ đến nghệ sĩ gạo cội

NSƯT Mai Châu, tên thật là Mai Thị Châu, sinh ngày 10/1/1927 tại thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An, trong một gia đình có truyền thống kinh doanh nổi tiếng và giàu có. Cuộc đời bà có thể nói là một câu chuyện đầy màu sắc, từ một cô tiểu thư được nuông chiều đến một nữ nghệ sĩ kiên cường, dấn thân cho nghệ thuật và cách mạng. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã đánh dấu một bước ngoặt lớn trong cuộc đời bà. Khi ấy, gia đình bà được chính quyền vận động phá nhà để thực hiện kế sách “vườn không nhà trống”. Trong bối cảnh ấy, cô gái trẻ Mai Châu, mới 18 tuổi, đã trốn nhà, nhảy tàu vào Nam theo đoàn quân Nam tiến, hòa mình vào dòng chảy lịch sử của dân tộc.

Chính trong hành trình ấy, Mai Châu gặp người bạn đời của mình, ông Vũ Kỳ Lân – một chàng trai phong nhã, tri thức, cháu ruột của Lưỡng quốc tướng quân Nguyễn Sơn. Năm 1946, khi chưa tròn 20 tuổi, bà kết hôn với ông và bắt đầu một cuộc sống gắn bó với nghệ thuật và cách mạng. Bà làm thư ký cho tướng Nguyễn Sơn, sau đó gia nhập Đoàn kịch Tiền tuyến, trở thành một trong những diễn viên đầu tiên của sân khấu kịch cách mạng. Năm 1959, khi Trường Điện ảnh Việt Nam (nay là Đại học Sân khấu & Điện ảnh Hà Nội) mở lớp đào tạo diễn viên khóa 1, Mai Châu thi tuyển và được chọn làm diễn viên chính thức của Xưởng Phim truyện Việt Nam. Đây là bước khởi đầu đưa bà trở thành một trong những gương mặt tiên phong của điện ảnh cách mạng Việt Nam.

NSƯT Mai Châu

Bà Nghị Quế – Vai diễn để đời và tài năng hóa thân vào các vai phản diện

Nếu nhắc đến NSƯT Mai Châu, khán giả không thể quên hình ảnh bà Nghị Quế trong Chị Dậu (1981), một vai diễn được xem là đỉnh cao trong sự nghiệp của bà. Với lối diễn xuất sắc sảo, tự nhiên, bà đã lột tả thành công một bà Nghị Quế keo kiệt, nham hiểm, và tàn nhẫn – một nhân vật phản diện điển hình nhưng đầy sức hút. Phân cảnh bà Nghị Quế bĩu môi, nhìn chị Dậu (NSND Lê Vân) bằng ánh mắt khinh miệt khi chị đến bán chó đã trở thành một khoảnh khắc kinh điển, đi vào lịch sử diễn xuất của điện ảnh Việt Nam

Vai bà Nghị Quế không chỉ là một thành công cá nhân của Mai Châu mà còn là một mảnh ghép quan trọng góp phần làm nên thành công của bộ phim Chị Dậu. Để chuẩn bị cho vai diễn, bà không chỉ dựa vào kịch bản mà còn vận dụng những kinh nghiệm sống từ thời Pháp thuộc, giúp tái hiện không khí và tinh thần của thời đại một cách chân thực. Bà còn trực tiếp lồng tiếng cho nhân vật, mang đến chất giọng đanh thép, sắc lạnh, càng làm tăng sức nặng cho vai diễn.

Sau Chị Dậu, NSƯT Mai Châu tiếp tục được giao nhiều vai phản diện sắc sảo, khẳng định tài năng diễn xuất đa dạng và khả năng hóa thân tuyệt vời. Bà hóa thân thành bà Phó Đoan mưu mô trong Sao Tháng Tám (1976), vợ Bá Kiến đầy thủ đoạn trong Làng Vũ Đại ngày ấy (1982), hay Hoàng Thái Hậu quyền lực nhưng toan tính trong Đêm hội Long Trì. Những vai diễn này đều mang dấu ấn của một người phụ nữ đài các, quý phái, với ánh mắt sắc lạnh và giọng nói đặc trưng, khiến khán giả vừa ghét vừa phải thán phục.

Ngoài những vai phản diện, NSƯT Mai Châu còn ghi dấu ấn qua các vai diễn khác như Lệ Mỹ trong Cuộc chiến đấu vẫn còn tiếp diễn (1966) hay người mẹ ghê gớm trong Lá ngọc cành vàng. Mỗi vai diễn đều thể hiện sự tận tụy và nghiêm túc của bà với nghề, dù là vai lớn hay nhỏ.

Vai diễn bà Nghị Quế kinh điển

Cuộc sống ngoài màn ảnh và di sản để lại

Ngoài đời, NSƯT Mai Châu là một người phụ nữ mạnh mẽ, lạc quan và yêu cái đẹp. Bà kết hôn với ông Vũ Kỳ Lân khi mới 19 tuổi và có bốn người con – hai trai, hai gái. Dù không ai trong số các con theo đuổi nghệ thuật, họ luôn thấu hiểu và ủng hộ đam mê của mẹ. Bà còn có một người con rể là đạo diễn Nguyễn Đức Việt, một cái tên nổi bật trong làng điện ảnh Việt Nam. Sau khi ông Vũ Kỳ Lân qua đời, bà được con gái lớn, Mai Bằng, đón về sống cùng tại phố Hàng Bông, Hà Nội, nơi bà tận hưởng những năm tháng tuổi già trong sự yêu thương của con cháu.

Bà còn được biết đến với chuỗi cửa hàng áo cưới mang tên Mai Châu, nổi tiếng ở Hà Nội từ những năm 1990, thể hiện sự nhanh nhẹn và tháo vát trong kinh doanh. Dù bận rộn, bà vẫn giữ thói quen chăm chút bản thân, yêu thích nhảy đầm đến tận năm 85 tuổi, và luôn giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ.

NSƯT Mai Châu không chỉ là một diễn viên tài năng mà còn là một người thầy, một người đồng nghiệp tận tụy. Nhiều hậu bối từng làm việc chung với bà đều thán phục khả năng nhập vai nhanh chóng, đặc biệt là những cảnh đòi hỏi cảm xúc mạnh như khóc. Bà sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm, hướng dẫn các diễn viên trẻ, để lại ấn tượng về một người nghệ sĩ vừa tài hoa vừa nhân hậu.

Niềm tiếc thương và di sản vĩnh cửu

Sự ra đi của NSƯT Mai Châu vào sáng 24/5/2025 tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Xô, trong vòng tay của con cháu, là một mất mát lớn cho điện ảnh Việt Nam. Theo gia đình, bà ra đi thanh thản, nhẹ nhàng, sau thời gian dài chống chọi với bệnh tật và tuổi cao. Cháu nội bà, chị Vũ Quỳnh Hương, chia sẻ rằng bà không mắc bệnh nặng, chỉ yếu dần theo quy luật tự nhiên.

NSƯT Mai Châu đã sống một cuộc đời trọn vẹn, từ một cô gái trẻ dấn thân cho cách mạng đến một nghệ sĩ gạo cội với gần 30 vai diễn lớn nhỏ, trải dài qua các thời kỳ của điện ảnh Việt Nam. Những vai diễn của bà, từ bà Nghị Quế đến những người mẹ hiền hậu, không chỉ là những nhân vật trên màn ảnh mà còn là những mảnh ghép ký ức của nhiều thế hệ khán giả. Di sản của bà là minh chứng cho một cuộc đời cống hiến không ngừng nghỉ, luôn nghiêm túc, tận tụy và đầy đam mê.

Trong điếu văn tiễn biệt mẹ chồng, bà Mạc Thu Hương, con dâu cả của NSƯT Mai Châu, viết: “Mẹ đã ra đi nhẹ nhàng, thanh thản... bắt đầu một cuộc hành trình mới ở thế giới bên kia.” Những lời này không chỉ là sự tiễn biệt mà còn là lời khẳng định về một cuộc đời đáng kính, một hành trình nghệ thuật rực rỡ.

NSƯT Mai Châu, với ánh mắt sắc sảo, giọng nói đanh thép và trái tim nhân hậu, sẽ mãi là một biểu tượng của điện ảnh cách mạng Việt Nam. Khán giả sẽ luôn nhớ đến bà – người nghệ sĩ đã sống trọn vẹn với đam mê, để lại những vai diễn bất tử trong lòng người yêu điện ảnh. Xin vĩnh biệt và tri ân một “bà Nghị Quế” của màn ảnh Việt.