Phim tài liệu Đại tướng Nguyễn Chí Thanh - Cánh chim bằng không mỏi

Vị danh tướng ấy, ngay từ thuở ấu thơ đã tự viết nên giai thoại cuộc đời mình, bằng lời tự thề "Phụng sự Tổ quốc" khắc trên kèo nhà. Bằng một tuổi thanh niên sôi nổi, tràn đầy nhiệt huyết, ba lần ngồi tù thực dân đế quốc vì cầm đầu hội kín thanh niên Niêm Phò, đứng đầu cộng sản Thừa Thiên Huế. 31 tuổi, cái tên cúng cơm Nguyễn Vịnh đã nổi tiếng khắp gần xa, lan đến tận chiến khu Việt Bắc. Và chính Chủ tịch Hồ Chí Minh, với con mắt tinh tường, thấu suốt của một lãnh tụ, đã nhìn thấy ở ông những phẩm chất cao quý của một con người làm nên nghiệp lớn. Người đã đặt cho ông tên gọi Nguyễn Chí Thanh, để từ đó, cái tên này đã theo ông đi suốt cuộc đời và sống mãi với non sông, đất nước Việt Nam.

53 năm ngắn ngủi của một đời người, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã kịp để lại một di sản đồ sộ trong lịch sử dân tộc. Bởi ông là một nhân vật đặc biệt, không chỉ ở tầm vóc những đóng góp, cống hiến to lớn với Tổ quốc, không chỉ vì ông được tôn thờ như một thành hoàng làng, mà còn bởi những giai thoại, những câu chuyện kể mang đậm màu sắc huyền thoại đã và đang được lưu truyền trong dân gian bởi chính những con người gần gũi hay mới gặp ông dù chỉ một lần... Người ta nói, ông là vị tướng của những người lính "áo vải dép lốp súng trường". Nhưng cũng có người bảo ông đích thực là lãnh đạo của những người nông dân chân lấm tay bùn trên đồng ruộng. Rồi người ta cũng khẳng định ông là lãnh tụ của thanh niên Việt Nam hay "thủ lĩnh" của chiến trường miền Nam chống Mỹ. Thực hư cuộc đời của vị tướng huyền thoại này như thế nào sẽ lần lượt được giải mã qua 8 tập phim tài liệu lịch sử này.

Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã có lần miêu tả về tầm vóc Nguyễn Chí Thanh, rằng “anh như con đại bàng bay trên trời cao, có tầm nhìn xa trông rộng lại thấy được những cái cụ thể trên mặt đất”. Minh chứng cho nhận định này là một cuộc đời cách mạng nhiều thành tích, cống hiến đến hơi thở cuối cùng cho sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng, bảo vệ tổ quốc Việt Nam. Đại tướng Nguyễn Chí Thanh - con người của hành động thực tiễn và sâu sát, luôn tiên phong đi đầu trên các mặt trận khó khăn, ác liệt nhất, vào những thời điểm quyết định của vận mệnh dân tộc. Từ "vị tướng du kích" đến "cứu tinh Bình Trị Thiên khói lửa", mở ra hy vọng mới, từ bước phát triển mới của cuộc kháng chiến 9 năm chống Pháp trường kỳ gian khổ. Từ chủ nhiệm Tổng cục chính trị đến bước đột phá trong xây dựng quân đội chính quy, kỷ luật, góp phần tạo nên danh xưng "bộ đội Cụ Hồ và đặt nền móng xây dựng quân đội anh hùng trong kháng chiến chống Mỹ về sau. Đồng thời, ông cũng là một "vị tướng phong trào", người khởi xướng các cao trào thi đua Gió Đại Phong, sóng Duyên Hải, cờ Ba Nhất, trống Bắc Lý ở miền Bắc xã hội chủ nghĩa nửa đầu thập niên 1960, góp phần quyết định sự đoàn kết và thống nhất ý chí ở nông thôn miền Bắc, giúp sức đắc lực trong việc huy động sức người sức của cho cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Đặc biệt phải kể đến giai đoạn 1965 - 1967, tài năng quân sự của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh thăng hoa rực rỡ khi ông được điều vào chiến trường làm Bí thư Trung ương cục, Chính ủy các lực lượng vũ trang quân giải phóng, trực tiếp lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân miền Nam anh hùng. Bằng sự nhạy bén, sắc sảo của mình, tướng Nguyễn Chí Thanh không chỉ sớm nhận ra sự chuyển hướng chiến lược của Mỹ ở miền Nam, giúp Trung ương kịp thời điều chỉnh sách lược đấu tranh, mà còn nhanh chóng khai thông tư tưởng ngán Mỹ, sợ Mỹ trong toàn quân và kiến tạo nên "binh pháp đánh Mỹ" nổi tiếng khắp chiến trường. Từ tư tưởng "Mỹ giàu nhưng không mạnh", "cứ đánh Mỹ sẽ tìm ra cách đánh Mỹ và thắng Mỹ" đến phương châm chiến lược "Nắm thắt lưng địch mà đánh", "Tìm Mỹ mà đánh, tìm nguỵ mà diệt", “một tấc không đi, một li không dời” v.v... Từ những "vành đai diệt Mỹ" - đỉnh cao của nghệ thuật chiến tranh nhân dân nhiều màu sắc, đến các đại hội thi đua anh hùng, dũng sĩ diệt Mỹ trên toàn Miền v.v... Tất cả đã tạo ra những chuyển biến mạnh mẽ về sức mạnh vật chất và tinh thần của cán bộ chiến sĩ, chiếc chìa khóa đi đến thắng lợi cuối cùng của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước ở miền Nam Việt Nam.

Tầm nhìn xa trông rộng của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh còn thể hiện ở quyết tâm xây dựng các đơn vị chủ lực, chính quy tập trung của quân giải phóng miền Nam, khai sinh ra các Sư đoàn 9 - 5 - 7 chủ lực Miền để chuẩn bị đón thời cơ, đánh những đòn quyết định, giành thắng lợi chiến lược về sau. Và ở chủ trương mở rộng hoạt động kháng chiến lên Tây Nguyên, chia lửa với các chiến trường trọng điểm, tạo điều kiện thuận lợi để trung ương mở tuyến đường vận tải chiến lược bằng cơ giới trên con đường Trường Sơn huyền thoại. Từ đó mới đưa được một lực lượng lớn người và của vào chi viện cho chiến trường miền Nam...

Đi qua Cách mạng tháng Tám, qua hai cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã cống hiến trọn vẹn tài năng và trí tuệ của mình cho đất nước, trở thành một danh tướng, một nhà chính trị và nhà quân sự lỗi lạc của Việt Nam. Sự có mặt của ông trên khắp các mặt trận được xem như một dấu hiệu báo trước của niềm tin tất thắng, của tinh thần cách mạng tiến công miệt mài, dù trong bất kỳ hoàn cảnh khó khăn nào. Ông còn là hiện thân của một bản lĩnh, một nhân cách lớn "sáng trong như ngọc" trong lòng quân, lòng dân, một vị đại tướng giản dị mà chân chất, "đi dân nhớ, ở dân thương".

Đạo diễn Lê Phong Lan đang chỉ đạo một cảnh quay

Với tác phong gần gũi, cùng lối diễn đạt đầy cảm hứng, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh có sức hấp dẫn kỳ lạ đối với nhiều tầng lớp nhân dân. Ở vị danh tướng này, lời nói luôn đi đôi với việc làm, đã nói là kiên quyết làm, đã làm thì phải đột phá cho bằng được. Ông luôn coi trọng và đặt lợi ích tập thể lên trên. Vậy nên, nhiều thập kỷ đã trôi qua kể từ ngày Đại tướng Nguyễn Chí Thanh ra đi, nhưng những giai thoại về ông lúc sinh thời vẫn được lưu truyền rộng rãi trong dân gian với tất cả sự ngưỡng mộ và tôn kính. Và họ đã yêu quý gọi ông bằng danh hiệu: “Đại tướng Nhân dân”. Viện trưởng Viện nghiên cứu Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng đã viết: “Một trong những người cộng sản lãnh đạo có đức tài, tâm huyết, khí phách, có sức hấp dẫn, lôi cuốn mạnh mẽ với quần chúng, đó là anh Nguyễn Chí Thanh!”.

Cuộc đời của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh là một bài học lớn cho hậu thế, đặc biệt là tinh thần cách mạng tiến công, sẵn sàng xông vào những hoàn cảnh khó khăn, khốc liệt nhất để phát hiện các nhân tố tích cực, khơi dậy sức mạnh to lớn của quần chúng - điều rất cần để xây dựng và phát triển đất nước Việt Nam hôm nay.

Phim là cả sự nỗ lực lớn của đạo diễn Phong Lan đã có bước chuẩn bị về thu thập tư liệu, thu phỏng vấn rất nhiều vị tướng, tá cao cấp trong quân đội cũng như một số cựu chiến binh Mỹ trong suốt 7 năm trời để có thể hoàn thành bộ phim tài liệu vô cùng giá trị này.

Hồng Liên