Giải Oscar thay đổi tiêu chí chấm, vì đâu đến nỗi?

	‘Emilia Pérez’ - tác phẩm khiến dân tình bất bình vì được đề cử quá nhiều giải Oscar
	(Trực tiếp) Lễ trao giải Oscar 2025: 'Anora' thắng giải Phim xuất sắc nhất

Phim dùng A.I sẽ có cơ hội dành tượng vàng cho Phim hay nhất:

Mới đây, Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Hoa Kỳ (AMPAS) đã chính thức đưa ra lập trường: Phim có sử dụng AI được phép tranh giải Oscar, miễn là yếu tố con người vẫn đóng vai trò chủ đạo trong quá trình sáng tạo. Cụ thể, việc dùng AI "không giúp cũng không gây bất lợi" cho cơ hội được đề cử, nhưng chỉ những cá nhân con người mới đủ điều kiện được ghi nhận là người sáng tạo (tác giả, đạo diễn, biên kịch…).

Điều này xảy ra khi phim The Brutalist – một trong những ứng cử viên hàng đầu cho hạng mục Phim hay nhất tại Oscar bị cho rằng chính vì sử dụng công nghệ A.I trong quá trình hỗ trợ làm phim, đã dẫn tới những cái nhìn thiếu thiện cảm từ những Giám khảo Viện Hàn lâm, để rồi vụt mất giải Phim hay nhất.

Thực tế cho thấy, The Brutalist có kinh phí khá thấp, bối cảnh phim là thập niên cũ nên không dễ để tác phẩm này có thể chỉ dùng khoảng 9 triệu USD để bù đắp tất cả các khoản, nên thành ra A.I như một “cứu cánh” để đạo diễn Brady Corbet cùng các đồng nghiệp của mình có thể tạo ra được một “tuyệt phẩm” như vậy.

The Brutalist từng gây tranh cãi khi sử dụng A.I để xây bối cảnh

Tuy vậy, xét về một khía cạnh nào đó, Viện Hàn lâm cũng có lý, khi liên tục các đạo diễn nổi tiếng gọi A.I là sự xúc phạm đối với thành quả lao động nghệ thuật. James Cameron – nhà làm phim của Avatar 2 buông những lời chỉ trích khá gay gắt:

“Cá nhân tôi không tin rằng một trí tuệ vô hình, chỉ đơn thuần là nhai lại những gì mà các trí tuệ con người từng trải nghiệm về cuộc sống, về tình yêu, sự lừa dối, nỗi sợ hãi hay cái chết. Sau đó chúng sẽ gom tất cả thành một 'món salad ngôn từ' và nôn ra”.

Giải Oscar xem xét những tiêu chí 'giải phóng' cho A.I

Gần đây, trào lưu tạo ảnh A.I từ nét vẽ của Studio Ghibli đang gây tranh cãi dữ dội, khi công sức gây dựng thương hiệu của studio nổi tiếng hàng thập kỷ nay, từng tạo ra những bộ phim kinh điển như Công chúa Sói hay Vùng đất câm lặng bị cho rằng xúc phảm bởi trí tuệ nhân tạo.

Chỉ cần vài phút “làm việc” với Chat GPT, người ta có thể tạo ra một bức vẽ theo phong cách Ghibli – điều khiến các họa sĩ chân chính có khi phải mất hàng năm trời mới hoàn thành.

Nhà làm phim huyền thoại Hayao Miyazaki - đồng sáng lập hãng phim, luôn phản đối mạnh mẽ AI trong nghệ thuật. Trong một cuộc họp năm 2016, khi được giới thiệu công nghệ AI tạo chuyển động, ông thẳng thắn chỉ trích:

"Tôi cảm thấy ghê tởm. Nếu các anh muốn tạo ra thứ gì đó đáng sợ thì cứ làm. Nhưng tôi sẽ không bao giờ muốn sử dụng công nghệ này trong công việc của mình".

Trở lại với giải Oscar, Viện Hàn lâm cũng khẳng định rằng công nghệ AI chỉ được chấp nhận khi nó đóng vai trò công cụ hỗ trợ, không thay thế hoàn toàn con người. Việc sáng tạo nghệ thuật, từ kịch bản, diễn xuất đến chỉ đạo hình ảnh, vẫn phải do con người làm chủ. Quy định này giúp giữ vững giá trị nghệ thuật truyền thống, đồng thời mở cánh cửa cho công nghệ hiện đại hỗ trợ ngành điện ảnh.

Tình trạng chấm mà không xem phim sẽ sớm kết thúc

Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Hoa Kỳ trước đây không bắt buộc giám khảo xem hết tất cả phim đề cử trước khi bỏ phiếu ở mọi hạng mục, dù một số hạng mục như Phim tài liệu và Phim ngắn có tiêu chuẩn xem nhất định. Tuy nhiên, quy định mới sẽ thay đổi đáng kể, hướng tới nâng cao tính minh bạch và uy tín của quá trình trao giải Oscar.

Nhiều thành viên Viện Hàn lâm từng thừa nhận không xem hết các phim trước vòng bỏ phiếu cuối. Trước Oscar 2025, một số giám khảo tiết lộ với báo chí rằng họ chưa xem The Substance, The Brutalist, hay thậm chí chưa xem trọn vẹn Dune tranh giải.

Từ lễ trao giải Oscar lần thứ 98 năm sau, chỉ những thành viên xác nhận đã xem toàn bộ phim đề cử trong một hạng mục mới được bỏ phiếu ở giai đoạn cuối. Quy định này áp dụng cho 24 hạng mục, từ Phim hay nhất, diễn xuất, đến Thiết kế trang phục và hạng mục mới về Tuyển diễn viên.

Viện Hàn lâm sẽ theo dõi việc xem phim qua nền tảng Phòng chiếu phim độc quyền, tự động ghi nhận các phim được xem đầy đủ. Với phim xem ngoài nền tảng – tại rạp, lễ hội, buổi chiếu của hội hoặc sự kiện riêng – thành viên phải nộp biểu mẫu trực tuyến đơn giản, ghi rõ thời gian và địa điểm xem. Biểu mẫu này dựa trên hệ thống danh dự, vốn đã được áp dụng nhiều năm ở các hạng mục như Phim truyện quốc tế, Phim hoạt hình, Phim tài liệu và Phim ngắn.

Không xem phim là một chuyện, nhưng “rắc rối” tới nỗi, các thành viên Viện Hàn lâm còn bị nghi ngờ là “thiếu kiến thức”. Trong mùa trao giải mới đây, hai thành viên trong hội đồng bình chọn Oscar nói rằng họ không bỏ phiếu cho Ralph Fiennes vì nghĩ rằng nam ngôi sao đã từng thắng Oscar trước đây rồi.

Khi được hỏi đó là bộ phim nào thì cả hai nhân vậy nà cùng đồng thanh xướng tên Schindler's List Sự thật là Ralph Fiennes chưa bao giờ giành giải Oscar. Thay vào đó, cả hai người này lại bỏ phiếu cho Adrien Brody, người đã thực sự từng giành giải Oscar cho phim The Pianist vào năm 2003.

Ralph Fiennes

Với những sự thật kiểu này, nhiều người tự hỏi không biết bao nhiêu ứng cử viên tiềm năng trong suốt những năm qua, đã bị gạt đi vì những lý do trời ơi đất hỡi, rất nhiều ước mơ tượng vàng có lẽ đã bị tan biến một cách đầy tiếc nuối.

Cho đến nay, Viện Hàn lâm chưa nhận được khiếu nại nào từ các thành viên về vấn đề phải có sự chuẩn bị tốt để chấm thi. Trên thực tế, đằng sau hậu trường, phản hồi đều rất tích cực. Đây cũng là điều mà các thành viên đã yêu cầu trong nhiều năm.

Bên cạnh việc công bố quy tắc bỏ phiếu mới, Viện Hàn lâm cũng đang có những thay đổi mạnh mẽ để "làm mới" giải thưởng điện ảnh sắp tròn 100 tuổi. Một trong số đó là việc tổ chức hạng mục tranh giải riêng dành cho những diễn viên đóng thế, dự kiến bắt đầu từ năm 2028. Ngoài ra Oscar cũng cân nhắc về việc đánh giá đúng mức hơn về vị trí của AI trong quá trình thực hiện một tác phẩm điện ảnh.

	‘Emilia Pérez’ - tác phẩm khiến dân tình bất bình vì được đề cử quá nhiều giải Oscar
	(Trực tiếp) Lễ trao giải Oscar 2025: 'Anora' thắng giải Phim xuất sắc nhất