Quan niệm về cái đẹp qua hình tượng nhân vật trong phim Hoạt hình Việt Nam

	Cú 'bắt tay' tạo nên nhiều tác phẩm hoạt hình Việt Nam chất lượng trong tương lai
	Hiệp hội Kỹ xảo Điện ảnh và Hoạt hình Việt Nam (VAVA) chính thức được thành lập

Tìm hiểu và tổng kết lại những dạng nhân vật hoạt hình mà các nhà làm phim Hoạt hình Việt Nam thường lựa chọn để thể hiện, chúng ta nhận thấy một số đặc điểm sau: thời gian trước đây, các mẫu nhân vật lý tưởng được khán giả yêu thích và xuất hiện thường xuyên trong phim Hoạt hình Việt Nam là các nhân vật thần tiên, bụt, phù thủy… Từ những năm 2000 trở về sau, các nhân vật này không được khai thác nhiều, cho thấy những quan điểm mới trong cách xây dựng nhân vật. Trong giai đoạn này, nhân vật được coi là lý tưởng là những con người bình thường trong cuộc sống: đó là các cậu bé, cô bé trong đời sống hiện đại hoặc các con vật, đồ vật được nhân cách hóa như những con người hoặc chính là những con người có trí thông minh, có tài năng đặc biệt hoặc có ý chí phấn đấu vượt qua sai lầm, khắc phục các thiếu sót, được giác ngộ hoặc tự mình giác ngộ để hoàn thiện bản thân, hoàn thành mục tiêu phấn đấu và mẫu nhân vật lịch sử, người anh hùng là tấm gương để khán giả noi theo.

Trên cơ sở những hình mẫu nhân vật nói trên, có thể thấy, thông qua việc xây dựng nhân vật lý tưởng, hình mẫu nhân vật, các nhà làm phim và khán giả đang hướng tới một cái đẹp gần gũi, xây dựng các nhân vật có ngoại hình, tính cách là sự mô tả, phản ánh người và vật xung quanh mình chứ không phải cái đẹp xa vời, tách rời cuộc sống hiện thực. Nếu như trước đây, các nhân vật như ông bụt, bà tiên, phù thủy… thường xuyên xuất hiện bởi khán giả yêu thích câu chuyện có các nhân vật thần bí giải quyết các vấn đề khó khăn, để tạo ra các phép màu, để giúp đỡ những người tốt, trừng phạt kẻ xấu hoặc chỉ đơn thuần là xuất hiện để thỏa mãn mong ước được nhìn thấy những nhân vật thần kỳ như trong các phim: Cây khế (1963), Cây tre trăm đốt (1982), Quả bầu tiên (1991), Chú chuột biến hình (1995), Chiếc ô đỏ (1995)… thì ngày nay, quan niệm ấy đang dần dần thay đổi. Khán giả vẫn thích, vẫn mong ước được nhìn thấy những phép màu, những điều kỳ diệu của cuộc sống nhưng họ khao khát điều đó thể hiện ở những người bình thường ở xung quanh, muốn nhìn thấy điều kỳ diệu, phép màu do chính ý chí và bàn tay con người tạo nên. Với mong muốn đó, khán giả thích dạng nhân vật biết tự khám phá năng lực của bản thân, rèn luyện hoặc đấu tranh để có thể tạo nên phép màu, tự dệt nên ước mơ và nỗ lực biến chúng thành hiện thực. Dựa trên mẫu nhân vật này, chúng ta nhận thấy, quan niệm về cái đẹp trong sự lựa chọn nhân vật hoạt hình giai đoạn này là: nhân vật được coi là đẹp, được khán giả yêu thích phải là những con người chủ động, mạnh mẽ, có nghị lực phấn đấu, rèn luyện, làm chủ cuộc sống, biết ước mơ và phấn đấu để hoàn thành những ước mơ của mình.

Điểm qua hàng loạt các bộ phim HHVN trong thời gian gần đây, chúng ta có thể kể ra rất nhiều các nhân vật được khán giả yêu thích như: Chàng Hiệp sĩ Nghé Vàng trong phim Hiệp sĩ Nghé Vàng, không chỉ có sức mạnh thần kỳ, dũng cảm kiên cường, dám nghĩ dám làm, đương đầu với mọi khó khăn để bảo vệ cuộc sống của mọi người nhưng bản thân cũng còn nhiều những khiếm khuyết, khiến bản thân luôn cố gắng để hoàn thiện mình; nhân vật Mèo Mũi đỏ trong Chiến binh Mèo mũi đỏ, từ bỏ cuộc sống trong lồng kính đi chu du thiên hạ, diệt gian trừ ác để tìm lại những giá trị đã bị lãng quên và bản năng chiến binh mài mòn bởi cuộc sống tiện nghi; Cô bé trong phim Vầng sáng ấm áp, bởi khoảng cách giữa các thế hệ, bởi hoàn cảnh của cuộc sống mà có những hiểu lầm với người cha làm nghề thợ mỏ, luôn bận rộn và lỡ hẹn cùng cô. Chỉ đến khi một vụ sập hầm xảy ra, trước biến cố khủng khiếp này, ánh sáng của tình yêu thương đã khiến cô bé hiểu ra sự hy sinh lớn lao của cha… Với các nhân vật thần tiên, nếu như trong các phim trước đây, các nhà làm phim thường để nhân vật thần tiên đồng hành cùng nhân vật chính. Mỗi khi nhân vật chính gặp khó khăn là thần tiên hiện lên giúp đỡ. Trong thời kỳ hiện tại, khán giả cho rằng ngoài hiền lành tốt bụng, nhân vật còn cần nhiều phẩm chất hơn nữa mới xứng đáng nhận được phép màu: họ phải tự phấn đấu, nỗ lực, bỏ tâm ý và công sức, vượt qua các trở ngại của bản thân chứ không thể thụ động trông chờ vào thế lực huyền bí nào. Chính vì thế, nhân vật thần tiên chỉ xuất hiện khi nhân vật chính đã làm hết sức mình, thể hiện sự xứng đáng của họ như trong phim Truyền thuyết Pongour, Sự tích hoa Thiên điểu, Huyền thoại Hồ Núi Cốc, Truyền thuyết khăn Piêu, Sự tích Cốm làng Vòng… Trong các bộ phim này, phép màu và nhân vật thần tiên xuất hiện rất hợp lý, là kết quả tất yếu của những nỗ lực của nhân vật chính. Có thể nói, nhân vật thần tiên xuất hiện chính là thành quả do nhân vật chính tạo nên để giải quyết vấn đề của chính mình. Nếu nhân vật thần tiên này không xuất hiện thì sẽ có nhân vật thần tiên khác, thậm chí không phải là thần tiên mà là một con người có khả năng đặc biệt xuất hiện để giải quyết sự việc - bởi thực ra sự nỗ lực của nhân vật chính đã làm nên điều đó rồi.

Tóm lại, những nhân vật gần gũi với khán giả, gắn với cuộc sống hiện thực nhưng lại có đủ các tố chất như ý chí, nghị lực và năng lực để tạo nên những điều phi thường chính là nhóm nhân vật được coi là hình mẫu lý tưởng trong quan niệm về cái đẹp của các nhà làm phim HHVN khi xây dựng tác phẩm của mình. Những nhân vật lịch sử, người anh hùng là tấm gương để khán giả noi theo cũng luôn là các nhân vật được khán giả hoạt hình hình ưa thích. Hàng loạt những danh tướng, danh nhân, nhân vật lịch sử nổi tiếng xuất hiện trong các bộ phim hoạt hình lịch sử được khán giả yêu thích như: Trần Quốc Tuấn - vị quốc công tiết chế tài giỏi, mưu lược, lãnh đạo quân dân ta ba lần kháng chiến chống quân Nguyên Mông trong phim Hào khí Thăng Long. Ở nhân vật Trần Quốc Tuấn, khán giả cảm phục trước tài năng quân sự nhưng thực sự ngưỡng mộ trước tinh thần hết mình vì đất nước, sẵn sàng đặt lợi ích chung trên lợi ích cá nhân của ông qua việc dẹp thù nhà để dốc lòng đánh giặc, bỏ qua hiềm khích cá nhân để cổ vũ lòng quân… Cái đẹp ở nhân vật Trần Quốc Tuấn chính là sự kết hợp của vẻ đẹp Chân - Thiện - Mỹ thể hiện trong tài năng, nhân cách của một vị tướng đã được nhân dân tôn xưng là thánh Trần. Nhân vật Triệu Quang Phục trong phim Kỳ tích đầm Dạ Trạch – người anh hùng dân tộc có công đánh tan đội quân xâm lược của Đại Lương qua trận chiến đầm Dạ Trạch, dù được Lý Nam Đế trao quyền nhưng ông quyết không lên ngôi Đế, chỉ giữ ngôi Vương để tỏ lòng trung nghĩa. Hay bà Triệu trong phim Tiếng Cồng núi Nưa, một nhân vật đại diện cho tinh thần bất khuất chống giặc ngoại xâm của phụ nữ Việt Nam anh hùng. Đồng thời nhân vật bà Triệu còn được khai thác dưới góc độ thân phận người phụ nữ trong thời kỳ Bắc thuộc tạo nên chiều sâu, sức hấp dẫn cho nhân vật càng trở nên lôi cuốn hơn với khán giả. Bộ đôi nhân vật Mỵ Châu - Trọng Thủy trong phim Mỵ Châu, Trọng Thủy cũng được khai thác với cách tiếp cận đa chiều, cách nhìn nhận sâu sắc với một quan niệm mới, mang hơi thở của thời đại - đó chính là vẻ đẹp bi tráng của một mối tình đôi lứa riêng tư trước những âm mưu, toan tính của các thế lực chính trị. Nhân vật vừa đáng giận, vừa đáng thương, vừa là đồng phạm gây nên chiến tranh nhưng cũng chính là nạn nhân của chiến tranh, là quân cờ trên bàn cờ chính trị. Vẻ đẹp đa chiều, mang nội tâm và hơi thở thời đại cũng chính là hình mẫu phù hợp với thị hiếu của khán giả hoạt hình đương đại.

Nhà biên kịch Ths Phạm Thị Thanh Hà

Nhìn chung, dựa trên việc xây dựng nhân vật lý tưởng, chúng ta có thể khẳng định, hình mẫu nhân vật được yêu thích, biểu hiện rõ nhất quan niệm về cái đẹp của HHVN đương đại chính là những nhân vật có tính cách, có tâm lý, hành động và suy nghĩ gần với thế giới đương đại, là chính chúng ta và những người xung quanh. Hy vọng, với cách nhìn mới, tư duy mới và nhiệt tình lao động, sáng tạo nghệ thuật, tương lai không xa, Hoạt hình Việt Nam sẽ có những nhân vật đi cùng năm tháng.

	Cú 'bắt tay' tạo nên nhiều tác phẩm hoạt hình Việt Nam chất lượng trong tương lai
	Hiệp hội Kỹ xảo Điện ảnh và Hoạt hình Việt Nam (VAVA) chính thức được thành lập