Ông quan ở xứ hoa Tulip

	Những người giàu túng thiếu
	Hạnh phúc là được ngồi đúng chỗ

Có bận tôi đi dự Gala của một công ty tổ chức ở resort mãi tận miền Trung, thấy giám đốc công ty ra phát biểu mở màn, xong đâu đấy uống ly rượu vang chúc mừng rồi chỉ mươi phút sau đã lui về phòng nghỉ, để mặc cho tập thể nhân viên và các trưởng phó phòng tự liên hoan với nhau. Tiệc của một công ty con con mà còn như vậy, hèn chi các buổi lễ chào mừng, cắt băng khánh thành, mời được các quan chức đến cho một lúc cũng đã là may lắm. Các khách VIP hiện hữu được mấy chục phút đầu cho sang sự kiện, rồi nhanh chóng và lặng lẽ rời khỏi khán phòng, điều sẽ được coi là vô cùng bất lịch sự ở các nước tiên tiến, thì thành ra bình thường đối với người Việt. Bởi ai cũng làm thế, mình không làm thế thì thực đáng “quan ngại”. Chuyện này hình như cũng là một thứ văn hóa xấu xí nữa của người Việt, tới mức tôi đâm thuộc lòng tính nết của các “quan”.

Một lần nọ, tôi cho học trò lớp Quan hệ công chúng tự tổ chức một sự kiện từ A đến Z, coi như bài thi thực hành, tôi chỉ là người quan sát, điều phối và chấm điểm. Một sinh viên được giao nhiệm vụ đối ngoại cuối buổi lên báo cáo danh sách khách mời. Cậu ta hớn hở: “Em mời được thầy hiệu trưởng rồi cô ạ.” Tôi thờ ơ bảo “Ừ nhưng thầy không đi đâu.” Học trò kinh ngạc và bất mãn vì thái độ đầy hoài nghi của tôi, cậu ta thề sống thề chết rằng “Thầy còn hứa trước mặt chúng em.” Tôi vẫn nhún vai vì sự “chưa từng trải” của trò, bảo rằng rồi trò sẽ thấy. Quả nhiên, đến ngày sự kiện, cả lớp chờ hoài lời hứa của thầy mà thầy đã lên ô tô về nhà từ lúc nào. Tôi lén liếc nhìn cậu học trò “đối ngoại”, chẳng nỡ bảo gì nữa, vì thấy khuôn mặt buồn thiu của cậu mà thương quá đi thôi.

Đã quen quá với văn hóa “quan sang” ở nhà rồi nên lâu ngày tôi cũng thấy bình thường, chỉ là người nào làm bạn từ hồi chưa thành quan, đến khi thay đổi ra thói quan cách thì mới gây buồn bực thôi. Tuy nhiên cũng có một chuyện lạ làm tôi nhớ mãi, ấy là hồi đầu năm 2016, tôi được mời đến giảng bài vài buổi ở trường trung học Sintermeerten, thành phố Heerlen, Hà Lan. Ngày cuối cùng, tôi giao lưu với các lớp khối 12 ở hội trường lớn. Lúc ấy tôi chợt nhìn thấy có vài giảng viên đứng ở phía cuối phòng. Vì thiếu ghế nên họ đành nhường chỗ cho sinh viên, chớ nhất định không chịu ngồi hàng ghế đầu như tôi vẫn quen nhìn thấy vậy. Trong số những người đang đứng ấy có một vị mặc áo len chui đầu khoanh tay chăm chú lắng nghe từ đầu đến cuối trong suốt hơn một tiếng đồng hồ. Buổi gặp mặt kết thúc, cũng chính người này tự tay đẩy xe cà phê ra ngoài. Lập tức tôi hỏi nhỏ một giáo viên:

- Người này là ai thế?

- Ô, sếp của tôi đấy. Hiệu trưởng Paul Thönissen.

Từ lúc ấy tôi đâm ra để ý và vô cùng kinh ngạc vì phong cách giản dị của thầy hiệu trưởng. Tôi đã làm việc trong ngành giáo dục 20 năm, cộng thêm 19 năm đi học nữa, vị chi là ngót 40 năm tiếp xúc với ngành, ấy thế mà tôi chưa từng thấy ngài hiệu trưởng nào tham gia ngoại khóa với học trò bao giờ, đặc biệt là những buổi ngoại khóa nhỏ mang tính chuyên môn. Thậm chí thời đại học tôi còn không biết mặt, biết tên hiệu trưởng nếu như không có chữ ký của ngài ấy trên tấm bằng tốt nghiệp. (Đến hiệu trưởng còn không biết mặt thì trách sao học trò bây giờ chả mấy khi thuộc tên các vị lãnh đạo).

Còn hãn hữu có tham gia những sự kiện ngoại khóa lớn của toàn trường thì các ngài, giống như tất cả các vị quan chức khác ở Việt Nam, luôn ngồi hàng ghế đầu với hoa trà, bánh kẹo trước mặt, và phần nhiều chỉ ngồi một lúc rồi cũng rút lui sớm. Trong khi chương trình này chỉ dành cho nội bộ số ít học trò trong trường, thầy thì đứng mỏi chân, ghế nhường trò ngồi. Chương trình kết thúc thì trò tớn lên chạy về lớp, thầy hiệu trưởng đứng đầu một trường hơn ngàn học sinh lọ mọ đẩy xe cà phê chứ không phải nhân viên phục vụ, học trò hay bất kỳ giáo viên nào khác.

Có một buổi sáng, thầy Paul Thönissen đích thân đến khách sạn để đón nhóm chúng tôi tới trường, có lẽ vì phần lớn giáo viên trong trường đi xe đạp, hoặc cũng có thể do các giáo viên còn đang phải lên lớp thì thầy đi thay, hay cũng chỉ đơn giản là thầy muốn tự tay làm mọi việc như đẩy xe cà phê vậy. Thầy bảo thầy không đi xe đạp như các thầy giáo khác được vì nhà xa trường lắm, những hơn 20 cây lận. Trên đường đến trường, chúng tôi nhìn thấy thầy Dick dạy văn hối hả guồng chân đạp xe lên dốc. Thầy hiệu trưởng liền đi chậm lại bấm còi pim pim một cách hài hước để chọc thầy Dick. Buổi tối tôi ra mắt sách ở Nhà văn hóa Heerlen, thầy cũng đến dự và ngồi từ đầu đến cuối in như hôm dự buổi giao lưu của tôi với các trò.

Sự giản dị, gần gũi học trò và tinh thần trách nhiệm của thầy hiệu trưởng Paul Thönissen không thể không khiến tôi liên tưởng tới phó hiệu trưởng Kang Min-Kyu của Danwon, trường học có 250 học sinh chết bi thảm sau tai nạn chìm phà hồi 16/4/2014. Hiệu phó Kang Min-Kyu sau khi được cứu sống khỏi chiếc phà đã để lại bức thư tuyệt mệnh nói rằng ông quá ân hận vì mình còn sống trong khi những người khác thì bị chìm và càng day dứt nghĩ rằng đó là lỗi của mình khi chuyến đi xuất phát từ ý tưởng của ông. Hiệu trưởng của trường Danwon cũng từ chức ngay sau đó.

Trong di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Người căn dặn: “Phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”. Câu “Người đầy tớ của nhân dân” từ bấy trở nên nổi tiếng, vì nó có vẻ lạ lùng và độc nhất vô nhị trên thế giới. Nhưng bắt “quan” phải hành xử như “đầy tớ” thì thực khó khăn, bởi chỉ cần tác phong hòa đồng với “người thường” thôi cũng đã là chuyện lạ được tuyên dương rồi. Di chúc minh triết của cố chủ tịch là sự khôn ngoan mà không phải ai cũng nhận ra. Ngay cả tổng thống Pháp Emmanuel Macron khi mới nhậm chức cũng chưa thấm rõ điều này, để rồi đến lúc ông đã phải thay đổi cách ứng xử với công chúng cho phù hợp và nhận được sự ủng hộ trở lại của người dân Pháp. Việc ông Macron đã khiến các đồng bào Pháp quốc không mấy thiện cảm là do luôn giữ hình ảnh sang trọng, xa rời người dân, thường xuyên đón tiếp các cuộc họp ngoại giao ở phòng dát vàng của điện Elysee. Rồi thêm cả câu chuyện được đăng tải trên báo giới, khi một phóng viên chứng kiến ông Macron phật ý nhắc nhở một thanh niên đang háo hức được gặp ông rằng anh ta không nên gọi ông bằng tên thân mật mà phải gọi là “ngài tổng thống” thì hình ảnh sang chảnh và cái danh “Tổng thống của người giàu” càng được gắn với Emmanuel Macron. Chính vì sự mất thiện cảm này, cộng thêm sự giận dữ từ các chính sách “thân giới nhà giàu” của Macron mà các phong trào biểu tình Áo vàng liên tục diễn ra khiến cả nước Pháp mất ăn mất ngủ. Tổng thống Pháp ngay sau đó đã phải thực hiện một điều chưa từng có trong lịch sử chính trị nước này là đứng ra đối thoại trực tiếp với dân chúng trên quy mô toàn quốc, đồng thời tăng cường vi hành đến các tổ chức xã hội, thậm chí là kiên nhẫn lắng nghe toàn bộ một cuộc đàm thoại trên đường dây nóng về bạo lực gia đình và lập tức đưa ra cách giải quyết cho người phụ nữ bất hạnh ở đầu dây bên kia.

Đến tổng thống Pháp cũng phải thay đổi cách cư xử cho đỡ phần “quan” đi. Chẳng hóa ra “quan cách” nó đâu sang thêm tẹo nào, mà lại gây thêm phần oán ghét đó hay sao.

	Ảnh Nude và phim tự quay
	Khi người đàn ông cũng hy sinh